EŞİK KÜLTÜ VE TAPTUK’UN EŞİĞİNDEKİ YUNUS EMRE

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10-11, 1 - 19, 15.12.2019

Ali Duymaz

Öz

Bozkır toplumlarındaki basamak anlamını taşıyan eşik kavramı, yerleşik hayata geçişle birlikte kapı kavramıyla birleşerek bir kült halini almıştır. Yerleşik medeniyeti yaşayan ve öneren evliya ve erenlerin de bu kültü gerek yaşarken gerekse öldükten sonra bir saygı, hiyerarşi kavramı çerçevesinde kullandıkları dikkati çekmektedir. Yunus Emre ile Taptuk Emre arasındaki saygı ve bağlılık ilişkisi de gerek sağlıklarında gerekse ölümlerinden sonra defnedildikleri kabirlerde eşik kavramına bağlı olarak şekillenmektedir. Bilhassa Kula ilçesindeki Emre köyündeki Yunus Emre / Taptuk Emre türbesinde dikkati çeken bu uygulama başka veli veya erenlerle ilgili olarak da söz konusudur. Bu makalede Türk kültürünü değişik dönemlerindeki eşik kültü üzerinde durulup bu kültün Yunus Emre etrafındaki inanış ve uygulamalardaki yeri tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

eşik, kültür, Yunus Emre, halk inanışı

Kaynakça

• Sabahattin Kudret AKSAL (1970). Eşik, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Âşık Veysel (1970). Dostlar Beni Hatırlasın, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gaston BACHELARD (2014). Mekânın Poetikası, Çev. Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları (2. Bs.).
• İlhan BERK (1999). Eşik 1947-1975 Toplu Şiirler 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1324/1906-1907). Aydın Vilayetine Mensup Meşayih, Ulema, Şuara, Müverrihin Ve Etıbbanın Teracim-i Ahvâli, İzmir: Keşişyan Matbaası.
• Bursalı Mehmed Tâhir (ty). Osmanlı Müellifleri 1. Cild, Hazırlayanlar: A. Fikri Yavuz-İsmail Özen, İstanbul: Meral Yayınevi.
• Ethem CEBECİOĞLU (2009). Tasavvuf Terimler ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi yayınları (5. Bs.).
• Mircea ELİADE (1991). Kutsal ve Dindışı, Ankara: Gece Yayınları.
• Muharrem ERGİN (1994). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Emel ESİN (1978). İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Târîhi ve İslâma Giriş (Türk Kültürü e-Kitabı, II, Cild I/b’den Ayrıbasım), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Emel ESİN (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Emel ESİN (20011). Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Arnold Van GENNEP (1960). Rites of Passage,(Trans. Monika B. Vizedom and Gabrielle L. Caffee), Chicago: The University of Chicago Press.
• Orhan Şaik GÖKYAY (1973). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
• Aynur KOÇAK (2003). “Zengî Ata'nın Menkabeleri, Türbesi ve Bayramı Üzerine”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (25): 105-114.
• Fuad KÖPRÜLÜ (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar, Gerekli Sadeleştirmeler ve Bazı Notlara İlavelerle Yayımlayan: Orhan F. Köprülü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları (3. Bs.).
• Bahaeddin ÖGEL (2003). Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları (4. Bs.).
• Bahaeddin ÖGEL (1995). Türk Mitolojisi II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cahit ÖZTELLİ (1997). Yunus Emre Yaşamı ve Bütün Şiirleri, İstanbul: Özgür Yayınları (5. Bs.).
• Ebu Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya İbn-i Şeref En-NEVEVÎ (1989). Riyâzü’s-Salihîn Tercemesi, Cilt: 3, Tercüme: Salih Uçan, İstanbul: Arslan Yayınları.
• Deniz SOM (2001). “Herhangi Bir Yerde Öteki Dünya: Karacaahmet”, Cumhuriyet, 23.04.2001.
• Ahmet Hamdi TANPINAR (2017). Bütün Şiirleri, Haz. İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları (21. Bs.).
• Naki TEZEL (1944). “Rivâyetten Gerçeğe: Nallıhan ve Yunus Emre”,Ülkü Milli Kültür Dergisi (Yeni Seri), 63: 13-14.
• Victor TURNER (1991).The Ritual Process: Structure and Anti-Structure, Ithaca New York: Cornell Paperbacks Cornell University Press (7. Bs.).
• Ziya Gökalp (2017). Türk Medeniyeti Tarihi, Haz. Ali Duymaz, İstanbul: Ötüken Neşriyat (3. Bs.).
• Ziya Gökalp (2014). Türk Töresi, Haz. Halil İbrahim Şahin, İstanbul: Ötüken Neşriyat.