CUMHURİYET DÖNEMİNDE İZMİR’DE BİR PEDAGOJİ OKULU: MUSTAFA RAHMİ VE ÇEVRESİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10-11, 21 - 32, 15.12.2019

Mustafa Özsarı

Öz

Mustafa Rahmi Balaban (1888-1954), Cumhuriyet döneminde, özellikle Atatürk ve İnönü dönemlerinde İzmir’de felsefe grubu alanında etkili çalışmalar yapmıştır. O, ansiklopedik bilgi yayma anlayışının son temsilcilerindendir; Mustafa Rahmi’nin felsefe ve felsefenin alt alanlarına dair İzmir’de çıkan Fikirler dergisinde 112 makalesi yayımlanmıştır. Bunlara ilâve olarak yazar, İzmir’de Müslüman’ın Sesi başlıklı bir de dergi çıkarmıştır. Mustafa Rahmi’nin ayrıca telif ve tercüme 85 adet kitabı vardır.
Mustafa Rahmi’nin çalışmaları ağırlıklı olarak felsefe, pedagoji, psikoloji, ahlâk vb. doğrudan felsefe veya felsefenin alt alanları ile ilişkilidir. Müellifin amacı Türk insanın yetişmesi, gelişmesi ve Türk kültürünün yükselmesidir. Yazar, yükselme ve yükseltmenin felsefî manasını da açıklar. Yazara göre, her devrin kendine mahsus bir insan örneği vardır. Mustafa Rahmi’nin yaşadığı dönemin insanı ise kendisindeki doğadan gelen kuvvetleri geliştirerek daha gürbüz, daha tabiata hakim, topluma daha fazla hizmet eden bir insandır.
Mustafa Rahmi, yaklaşık 40 yıllık yazı hayatı boyunca daima insanı ve insanın eğitimini merkeze almıştır. O, İsviçre’deyken, Pierre Bovet, Edouard Claparede, Adolf Ferriere, Theodor Flournoy gibi eğitimci ve felsefecilerin derslerine katılmıştır. Türkiye’ye döndüğünde, bir yandan hocalarının kitaplarını, öte yandan Fustel De Coulanges, E.T. Smith, Şarl Verner, P. Stapper, William M. Dougal, Grant Conklin, M. Montesori, James Jeans, Oliver Lodge John Dewey gibi çağdaş Batılı bilim adamlarının eserlerinden bazılarını Türkçe’ye tercüme etmiştir.
Mustafa Rahmi’nin çalışmaları sadece tercümeden ibaret değildir. O, aynı zamanda Mevlana Celalettin Rumî, Muğlalı İbrahim Şahidî gibi Türk filozoflarını okumuş ve okutmuştur. Böylece Doğu ve Batı düşünce sistemlerini birinci el kaynaklardan anlama imkânı elde etmiştir. Bu iki düşünceyi belirli bir akıl süzgecinden geçirmiş, ulaştığı sonuçları İzmir’de oluşturduğu geniş entelektüel çevreye yaymıştır. Böylece İzmir’de 1922-1950 yılları arasında Mustafa Rahmi ve Çevresi diye adlandırılabilecek bir felsefe ve pedagoji çevresi oluşmuştur.
Bu makalede önce Mustafa Rahmi’nin düşünce evreninin gelişim süreci hakkında kısa bilgi verilecek, ardında onun oluşturduğu ve yaygınlaştırdığı pedagojik ve felsefî düşünceler İzmir ekseninde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Rahmi ve çevresi, Cenevre pedagoji enstitüsü, pedagoji, İzmir'de eğitim

Kaynakça

• Akyol, Yaşar (1993). İzmir Halkevi (1932-1951), (bylt), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balaban, Mustafa Rahmi(1949). Tarih Boyunca Ahlâk. İstanbul: Gayret Kitabevi.
• Balaban, Mustafa Rahmi(1950). Son Asrın İlim ve Fen Adamlarına Göre İlim-Ahlâk ve Din. Ankara: Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik Yayınları.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İmzasız (1948). Amacımız, Müslüman Sesi, nr. 1, 17 Kasım 1948.
• İşler, Ahmet (2018). Demokrat Parti Döneminde Dinde Reform Tartışmaları: Müslüman Sesi Dergisi Örneği, İçtimaiyat, nr.8.
• Korucuoğulları, Nevin (1994). Veled Çelebi İzbudak (1994), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özyüksel, Hande (2016). Mustafa Rahmi Balaban’ın Türk Psikoloji Tarihindeki Yeri, (bylt), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• R.B.(1936), Amacımız, Fikirler, nr.133, 1 Şubat 1936, s.1.
• Ülken, Hilmi Ziya (2001). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi,7. Baskı, İstanbul: Ülken Yayınları.