TÜRABİ’DE AD AKTARMASINDAN OLUŞAN DEYİMLEŞMİŞ FİİLLER

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10-11, 49 - 62, 15.12.2019

Hülya Savran

Öz

1849 ile 1868 yılları arasında Hacı Bektaş Tekkesi postunda oturmuş bir kişi olarak Türabi, o dönem Alevi-Bektaşi toplulukları arasında takdir görmüş bir şairdir. Kendisi, hem şair hem dedebaba olarak 19. yüzyıl Bektaşi Edebiyatının önemli simalarından olmuştur. Türabi, şairliğinden önce mutasavvıf bir şair olduğu için şiirlerini, tasavvuf üzerine yazmıştır. Bu bakımdan şiirlerinde tasavvufa duyduğu derin ve içten bağlılığı görmek mümkündür.
Ad aktarması, anlatımı kolaylaştıran ve anlama güç kazandıran aktarmalardandır. En önemli söz sanatlarından biri olarak kabul edilen ad aktarması, dilin söz varlığını zenginleştirmede de önemli bir kaynaktır. Ad aktarmasında bir kavram, ilgili olduğu başka bir kavramla anlatılır. Pek çok örnekleri özellikle somutlaştırma olayına da örnek teşkil eder. Aktarmalar, birbiriyle iç içe girmiş söz olaylarıdır. Ad aktarması, en güzel ve çarpıcı örneklerini özellikle deyimlerde ya da deyimleşmiş birleşik fiillerde bulur.
Türabi’nin şiirlerinde ad aktarmasından oluşan deyimleşmiş fiiller; ilgi çekici örneklerle tasavvufu anlatmada, şairin en samimi duygularına ve düşüncelerine hizmet etmiştir. Türabi’nin kullandığı deyimleşmiş fiiller, yardımcı fiillerle ve diğer ana fiillerle oluşturulmuş şekillerdir. Fakat fiil ya da yardımcı fiillerden oluşturduğu redifli kullanımlarla ortaya koyduğu deyimleşmiş fiiller, şairin kendine özgü yapılar olarak ilgi çekicidir.
Bu çalışmada; Türabi’nin şiirlerinde görülen ad aktarmasından oluşan deyimleşmiş fiiller incelenmiştir. Böylelikle şairin üslubu ve tasavvufa olan samimi yaklaşımı hakkında önemli ipuçları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türabi, tasavvuf, ad aktarması, deyimleşmiş fiil

Kaynakça

• AKSAN, D. (2006). Anlambilim, Ankara: Engin Yayın Evi.
• AYDEMİR, C. - SAVRAN, H. (2010). Türabi Divanı Dil Özellikleri Sözlük.İstanbul: Roza Yayınevi.
• SAVRAN, H. (2010a). Türabi Divanı ve Dil Özellikleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velȋ Araştırma Dergisi, (17) 55, Ankara: Gazi Üniversitesi, ss. 325-340.
• SAVRAN, H. (2010b). Türabi Divanı’ndan Hareketle Klasik Türk Edebiyatında İnançla İlgili İbarelerin Anlam Bilgisi Bakımından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, Prof.Dr. Turgut Karabey Armağanı, (3) 15, ss. 203-220.