VAN ŞEHİR TARİHİ ARAŞTIRMALARINA KÜÇÜK BİR EDEBÎ KATKI: FÂİK REŞÂD’IN KENDİRCİ GAZELİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10-11, 63 - 74, 15.12.2019

İsmail Avcı

Öz

Bu çalışmada Fâik Reşâd (1851-1914) tarafından yazılan “Kendirci’den” redifli gazel üzerinde durulmuştur. Gazel, Van’da bulunan Kendirci adlı mesire alanını konu edinen ve bu yanıyla şehir şiirleri bağlamında değerlendirilebilecek bir metin olduğundan çalışmanın konusu olarak seçilmiştir. Çalışma vesilesiyle tarihî kaynaklarda hakkında bilgi bulunmayan, sadece ismen anılan ve günümüzde tamamen yok olmuş olan Kendirci mesire yerinin nasıl bir yer olduğu kısmen ortaya konulmaya çalışılmıştır. Şiir, 1882 yılında kısa bir süre burada maarif müdürü olarak görev yapan Reşâd’ın edebî hayatında Van’ın nasıl bir etkiye sahip olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Makalenin yakın zamana kadar mesire alanı olarak kullanılan Kendirci’nin tekrar bilinir hâle gelmesine ve Van şehir tarihi araştırmalarına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Faik Reşad, Van, Kendirci, mesire, gazel, tarih

Kaynakça

• Abik, A. Deniz (2010), “Derleme Sözlüğü’nde Madde Birleştirme Önerileri ve Bu Maddeler Üzerine Değerlendirmeler”, Türk Dilleri Araştırmaları, Sayı 20, s. 7-34.
• Ağaoğlu, Sami (2007), “Van Şehir Dokusu ve Tarihi Eserlerinin Tahrip Edilmesinde Ermenilerin Rolü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 35, Erzurum, s. 311-39.
• Ahmed Reşâd (1889), Gül-deste, Karabet ve Kasbar Matbaası, İstanbul 1304 (1889).
• Aksoyak, İsmail Hakkı (2016), “Feyzullah Efendi’nin Mesâir’i ile Lutfî’nin Ferdî’nin Bilâdiye’sine Zeyli”, 14. yy.dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler, Ankara: Grafiker Yay.,s. 245-58.
• Avcı, İsmail (2017),Eski-Yeni-Eski Arasında Fâik Reşâd ve Şiir Mecmuası, Konya: Palet Yay.
• Avcı, İsmail (2018), “19. Asır Şairlerinden Mahmud Kemaleddin Fenarî ve Bazı Hatıraları”, Balkanlar’da Edebî İlişkiler ve Dil, Ankara: Gece Kitaplığı, s. 33-58.
• Çağbayır, Yaşar (2017a), Arap Asıllı Türk Alfabesiyle Yazılmış Türkçenin Söz Varlığı Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Yaşar (2017b),Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İnce Erdoğan, Dilşen (2007), Osmanlı Devleti’nde Amerikalı Misyonerler ve Van Ermeni İsyanı (1896), Basılmamış DT, Dokuzeylül Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Kaya, Bayram Ali (2010), “Şehrengiz”, İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yay., s. 461-2.
• Kurnaz,Cemâl (1997), “Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi’nin Bilâdiyeleri”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara: Akçağ Yay.
• Kutlar, Fatma Sabiha (2011), “Klasik Türk Şiirinde Şehir Hicivleri ve Arpaemîni-zâde Mustafa Samî’nin Edirne Kasidesi”, Turkish Studies, Volume 6/2, Spring, s. 1-16.
• Mercan, M. Salih (2011), “19. Yüzyılda Van’ın Nüfus İstatistikleri ve İdari, İktisadi, Sosyal Yapısı”, VI. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul: Erciş Belediyesi Kültür Yay.,s. 264-79.
• Mızrak, Aydın (2006), “Van Gölü Havzası’nın Tarihi ve Doğal Çevresini Koruma İle İlgili Sorunları ve Çözüm Önerileri”, I. Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul: Van Valiliği İl Özel İdaresi, s. 127-31.
• Oktay, Hasan (2002), “Ermeniler ve Van İhtilal Örgütü (1896-1915)”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 5, Bahar, s. 84-137.
• Reşâd (1885a), “Kasîde-i Muhtasara Der-Zikr-i Mahâmid-i Cenâb-ı Vezîr-i ‘Âlî Mustafâ Paşa Nâzır-ı Ma‘ârif-i ‘Umûmiyye Yessira'llâhu Mâ-yeşâ”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2120, 11 Şevval 1302 / 12 Temmuz 1301 (24 Temmuz 1885), s. 3-4.
• Reşâd (1885b), “Mülâkāt”, Envâr-ı Zekâ, Cilt 2, Sayı 30, 1302 (1885), s. 708-10.
• Reşâd (1885c), “(Gazel)”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2099, 12 Ramazan 1302 / 13 Haziran 1301 (25 Haziran 1885), s. 3.
• Reşâd (1885d), “(Gazel)”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2009, 24 Cemaziyelevvel 1302 / 27 Şubat 1300 (11 Mart 1885), s. 3.
• Reşâd (1889), “Gazel”, Malûmât, Cilt 8, Sayı 183, 30 Zilhicce 1316 / 20 Nisan 1315 (11 Mayıs 1899), s. 1258.
• Şemseddin Sami (2014), Kâmûs-ı Türkî, hzl. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, İstanbul: İdeal Kültür Yay.
• Türkçe Sözlük(2005), Ankara: TDK Yay