ŞEMSETTİN SAMİ’NİN TÜRK FOLKLOR ARAŞTIRMALARINA KATKISI

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 51 - 59, 15.12.2013

Ali Duymaz

Öz

Türkçe ilk roman yazarı, sözlük çalışmalarının ilk temsilcisi, edebiyat tarihimizin önemli siması Şemseddin Sami’nin içinde bulunduğu Tanzimat Devrinin diğer bazı yazarlarıyla birlikte ilk Türk folklor araştırıcılarından biri olduğu da bir gerçektir. Aile geleneği doğrultusunda Bektaşi tekkesine devam etmiş olan Şemseddin Sami’nin roman ve tiyatrolarında folklorik unsurları kullanmasının yanı sıra Kutadgu Bilig ve Orhun Abideleri’yle ilgili eserleri Türk kültür ve folkloru açısından öncü çalışmalardır. Ayrıca "Cep Kütüphanesi" dizisinde antropoloji, mitoloji gibi folklorla ilgili konularda kitapçıklar yazmıştır. Letaif adlı iki ciltlik fıkra derlemesi ile Emsal adlı dört ciltlik özlü sözler derlemesi doğrudan folklorla ilgili çalışmalardır. İlk yerli romanımız sayılan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eserinde görücü usulü ile evlenmenin sakıncaları, kölelik ve cariyelik kurumlarıyla birlikte eleştirel bir dille anlatılmaktadır.
Diğer birçok yönüyle bilimsel anlamda araştırılmış olan Şemseddin Sami’nin folklor araştırmaları açısından katkıları bu bildiride ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şemseddin Sami, Türk Folklor Araştırmaları, Fıkra, Atasözü

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1977). “Köktürkçeden Bugüne Türkçede Ödünçlemeler Üzerine Bir Sözcük İstatistiği Araştırması”, Türk Dili, (313), 344-347.
• ALTUNBAY, Müzeyyen (2013). “Gıyasettin Aytaş, Orhun Abideleri ve Şemsettin Sami, Akçağ Yayınları, Ankara, 2011”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(2), s. 84-87.
• AYTAŞ, Gıyasettin (2011). Orhun Abideleri Şemsettin Sami, Ankara: Akçağ Yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili (1982). “İlk Romanlarımız”, Folklor ve Edebiyat (1982) 1, İstanbul: Adam Yayıncılık. (304-319)
• BÖLER, Tuncay (2009). ”Necip Asım Yazıksız ve Türk Diline Katkıları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 25, Bahar, 195-208.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, 2. Bs., Ankara: Akçağ yayınları.
• GÜNDÜZ, Osman (2009). “Geleneksel Anlatma Formlarından Çağdaş Romana”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4 /1-I Winter 2009, 763-798
• KAYMAZ, Zeki (2005). “İsmail Bey Gaspıralı’da Dilde Birlik Fikri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, V(1), İzmir, s. 75-78.
• KERMAN, Zeynep (1997). “Şemseddin Sami'nin Bilinmeyen Tercümesi”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım, 551, s. 441-444.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2010). Şemsettin Sami, İstanbul: Can Yayınları. Şemsettin Sami (1874). Besâ Yahûd Ahde Vefâ, İstanbul: 1292 / 1874.
• Şemsettin Sami (1875). Seydi Yahyâ, İstanbul: 1292 / 1875.
• Şemsettin Sami (1876). Gâve, İstanbul: 1293 / 1876.
• Şemseddin Sami (1893). Esâtir, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şemsettin Sami (1979). Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat, Haz.: Sedit Yüksel, 2. Bs. Ankara: AÜ DTCF Yayınları.
• Şemseddin Sami (2004). Dünya Mitolojisinden Örnekler Esatir, Haz. Cengiz Batuk, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Şemsettin Sami (2004). Seydî Yahyâ, Haz: Ayşenur Külahlıoğlu İslam, Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
• Şemsettin Sami (2005). Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat, Haz.: Yakup Çelik, Ankara: Akçağ Yayınları
• Şemseddin Sami (2010). Emsâl (Özdeyişler), Haz. İbrahim Öztürkçü, İstanbul: Akademik Kitaplar.
• YILDIRIM, Dursun (1998). Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları.