KERR Ü FERR (VUR-KAÇ) SAVAŞ TEKNİĞİNİN DİVAN ŞİİRİNE YANSIMASI

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 3, 107 - 114, 15.05.2014

Kaplan Üstüner

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski olan savaşlarda çeşitli teknikler uygulanmıştır. Bunlardan birisi de kerr ü ferr/vur-kaç tekniğidir. Bu teknikte, aniden saldırıya geçen birlikler bir süre çarpıştıktan sonra geriye çekilir, fırsatını buldukça bunu tekrarlar. Eski Türklerde, Selçuklularda ve Osmanlının özellikle ilk döneminde kerr ü ferr savaş tekniğinin uygulandığı bilinmektedir. Bu çalışmada, savaş tekniklerinden biri olan kerr ü ferrin, çok zengin kaynaklardan beslendiği bilinen Divan şiirine yansıması araştırılmış ve tespit edilen örnekleri açıklanmıştır.
Asıl anlamı savaşta saldırma ve çekilme/vur-kaç demek olan Arapça kerr ü ferr birleşik ismi, Farsça ker ve fer kelimelerinin etkisi ile kendi anlamından başka güç/kuvvet/büyüklük ve zînet/süs gibi manalarda da kullanılmıştır.
Kerr ü ferrin kullanıldığı anlamlar örnek şiirlerle ortaya konmuştur. Kerr ü ferrin vur-kaç savaş tekniği anlamında kullanıldığı beyitler farklı bir eda ile işlenmiştir. Konuyla ilgili şiirlerde, savaşla ilgili kelimelerin fazlalığı; savaştaki çarpışma seslerinin duyurulmaya çalışılması; k ve t gibi kalın seslerin sıklıkla kullanılması; Behram ve Dârâ gibi kahramanlığı ile meşhur hükümdarların övülen kişi için benzetme öğesi olarak yer alması ve aruz vezninin uzun kalıplarının seçilmesi dikkat çeker.

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Vur-kaç Savaş Tekniği, şair

Kaynakça

• Agoston, Gabor (2009). ““Savaş, Osmanlı Dönemi”, TDVİA, C. 36, İstanbul.
• Aksoyak, İ. Hakkı (1999). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Divanlarının Tenkitli Metni, Ankara.
• Ali Nazîmâ, Fâik Reşad (2002). Mükemmel Osmanlı Lügati, Ankara. Başpınar, Fatih, Beyânî Dîvân Inceleme-Metin, e-kitap: www.kulturturizm.gov.tr
• Bektaş, Ekrem (2007). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, Malatya.
• Birgören, Hamdi (2004). Dâniş Dîvânı, Gazi Ünv. SBE. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, Ankara.
• Doktor Muhammed Mu’în (1371). Ferheng-i Fârisî, C. 3, Tahran.
• Erünsal, İsmail E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebî, With Critical Edition of His Dîvân, İstanbul.
• Harmancı, M. Esat, Süheylî Ahmed bin Hemdem Kethudâ Dîvân, e-kitap: www.kulturturizm.gov.tr
• Kanar, Mehmet (1993). Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul.
• Karabey, Turgut (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit Divan, Sivas.
• Kavruk, Hasan ve Bahir Selçuk (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvân’ı, Malatya.
• Koca, Salim (2003). Türk Kültürünün Temelleri, C. 2, Ankara.
• Mehmed Salâhî (1313). Kâmûs-ı Osmânî, İstanbul.
• Mert, Aslı (2012). Nâkâm Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin), Cumhuriyet Ünv. SBE. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Muallim Nâci, (1995). Lûgat-ı Nâci, İstanbul.
• Mutçalı, Serdar (1995). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul.
• Okuyucu, Cihan (2004). Ereğlili Türâbî Divanı, İstanbul.
• Onay, Ahmet Talât (2009). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü - Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz, İstanbul.
• Şemseddin Sami, (2007). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul.
• Şükûn, Ziya (1996). Farsça-Türkçe Lûgat, Gencine-i Güftar Ferheng-i Ziya, C. 3. İstanbul.
• Terzi, Mustafa Zeki (2009). “Savaş, İslam Tarihi”, TDVİA, C. 36, İstanbul.
• Tökel, Dursun Ali (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar-Şahıslar Mitolojisi, Ankara. Üst, Sibel (2012). Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), e-kitap: www.kulturturizm.gov.tr
• Zülfe, Ömer (1998). Nâşid Dîvân, Marmara Ünv. SBE. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. e-kitap: www.kulturturizm.gov.tr