BULGARİSTAN TÜRKLERİNİN 1930-1940 YILLARI ARASINDA SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUMUNA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 5, 1 - 13, 15.05.2015

Mustafa Özsarı

Öz

Bulgaristan’da 1930’lu yıllarda yaklaşık yarım milyon Türk nüfus yaşamaktadır. Türkler, Plovdiv, Razgrad, Sofya, Vidin ve Şumnu gibi Bulgaristan’ın çeşitli yerleşim birimlerine yayılmıştır. Bu dönemde Bulgaristan ekonomik ve siyasal açıdan kaotik bir görünüm ortaya koymaktadır. Halk bir yandan ekonomik kriz ile mücadele ederken, öte yandan askeri darbelerin, hükümet buhranlarının ve komünist propaganda faaliyetlerinin etkisi altında kalmıştır. Bu durum ülkedeki Türk azınlığı olumsuz anlamda biraz daha fazla etkilemiştir. 1930’lu yılların ilk yarısında Bulgaristan’da yaşayan Türk azınlığa karşı yeni bir baskı, sindirme ve göç politikası başlatılmıştır. Söz konusu dönemde büyük bir asimilasyon ile karşı karşıya kalan Türkler, Bulgaristan’daki varlıklarını sürdürebilmek için kısıtlı imkânlarla ciddî çaba göstermişlerdir. Türkler bu dönemde Bulgaristan ’da çeşitli dernekler kurmuşlar, süreli yayınlar neşretmişler, eğitim-öğretim faaliyetlerine devam etmişlerdir. Bu arada aynı dönemde Kemalist Türkiye ’nin benimsediği yeni dünya görüşü ile uyum sağlayamayan bazı Türkiyeli entelektüeller Bulgaristan’a yerleşmiş, onlar da siyasal ve kültürel çalışmalarını bu ülkede sürdürmüşlerdir. 1930-1940 yılları arasında Bulgaristan ’da irili ufaklı 28 tane Türkçe gazete ve dergi yayımlanmıştır. Bunlara ilave olarak, geleneksel usullerle eğitim veren medreseler, modern mektepler, tekkeler ve zaviyeler, çeşitli dernek ve kurumlar 1930’lu yıllarda Bulgaristan Türklerinin sosyal ve kültürel konumunu etkileyen müesseselerdir. Bu bildiride önce 1930’lu yıllarda Bulgaristan’ın siyasal ve kültürel durumu değerlendirilecek, ardından Bulgaristan Türklerinin çıkardıkları gazeteler, kurdukları dernekler ve buradaki Türk eğitim kurumları eldeki veriler ölçüsünde genel hatlarıyla ele alınacak, söz konusu gelişmeler Türkiye ’deki değişim ve dönüşümle mukayese edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan Türkleri, Bulgaristan Türk basını, Bulgaristan'da Türk Basını

Kaynakça

• Acaroğlu, Türker (1990), Bulgaristan’da Türk Gazeteciliği (1865-1985), İstanbul: İstanbul Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Agurtin, “Bulgar Ordusunun Bugünkü Hali”, Türk Dili, nr. 9680, 26 Şubat 1935
• Atabay, Mithat (2013), İmparatorluktan Ulus-Devlete Türkiye ve Balkanlar, Ankara: Paradigma Kitabevi.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi (1934), Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası
• Karagöz, Adem Ruhi (1945), Bulgaristan’da Türk Basını: 1879-1945, İstanbul.
• Keskinoğlu, Osman (1985), Bulgaristan’da Türkler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mehmet Tuğrul, “Bulgaristan Türk Muallimleri”, Türk Dili, nr. 4035, 11 Teşrinievvel 1933.
• Mehmet Tuğrul, “Bulgaristan’da Son Kabine Değişikliği”, Türk Dili, nr. 4219, 1 Haziran 1934.
• Mehmet Tuğrul, “Kari Sen de Gör”, Türk Dili, nr. 4333, 19 Birinciteşrin 1933.
• Mehmet Tuğrul, “Mektepsizlik”, Türk Dili, nr.4039, 16 Teşrinievvel 1933.
• Oktay, İ.H. (1986), “Bulgaristan’da Çıkmış Olan Türk Gazeteleri ve Dergileri”, Türk Kültürü, 27: 23-28.
• Ömer Seyfettin (2007), Nakarat, Bütün Eserleri: Hikâyeler-3 (haz. Hülya Argunşah), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özsarı, Mustafa (2009), Ege Bölgesi Halkevleri, İstanbul: Asi Kitap.