Şeyhülislam Muhammed Şerif Efendi İçin Tertip Edilmiş Şiirler Mecmuası

Yıl 2022, , 1694 - 1738, 30.12.2022

İbrahim Kolunsağ

https://doi.org/10.34083/akaded.1204254

Öz

Klasik Türk edebiyatı alanının en belirgin çalışma konularından biri olan şiir mecmuaları, yaygınlıkları ile doğru orantılı olarak farklı şekillerde tasnif edilmiştir. Mecmular arasında “belli bir şahıs için tertip edilenler” yapılan tasniflerdeki gruplardan biridir. Bir Osmanlı şeyhülislamı için kaleme alınmış manzumeleri barındıran ve bu makalenin konusu olan mecmua birbirine bağlı iki amaca bağlı olarak incelenmiştir. Bunlardan ilki mecmua çalışmaları ile ilgili literatüre katkı sağlamaktır. İkincisi ise muhtevadan hareketle mecmuanın edebiyat tarihine katkılarını örneklerken bir yandan da Şerif Efendi etrafında oluşan edebî çevreye, himaye sistemine dair bir çerçeve çizmeye çalışmaktır. Bunun için, Şerif Efendi’nin kısa biyografisi verildikten sonra mecmua şekil ve muhteva yönünden incelenmiştir. Sonuçta, elde edilen verilerden hareketle, mecmuanın diğer kaynaklarla birlikte yardımcı kaynak olarak da değerlendirilebileceği vurgulanmış, Şiir Mecmualarının Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP) kapsamında tablo oluşturularak çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

mecmua, Şerif Efendi, edebî çevre, himaye, MESTAP, journal, literary environment, patronage

A Journal of Poems Organized for Şeyhülislam Muhammed Şerif Efendi

Öz

Poetry journals, which are one of the most prominent study subjects in the field of classical Turkish literature, have been classified in different ways in direct proportion to their prevalence. It is one of the groups in the classifications made among the "organized for a certain person" between the journals. The journal, which contains the poems written for an Ottoman sheikh al-Islam and is the subject of this article, has been examined in terms of two interconnected purposes. The first of these is to contribute to the literature on journal studies. The second is to try to draw a framework for the literary environment and patronage system formed around Şerif Efendi, while exemplifying the contributions of the journal to the history of literature, based on the content. For this reason, after giving a short biography of Şerif Efendi, the journal was examined in terms of form and content. In conclusion, based on the data obtained, it was emphasized that the journal could be considered as an auxiliary resource together with other resources, and the study was completed by creating a table within the scope of the Systematic Classification of Poetry Journals Project (MESTAP).

Anahtar Kelimeler

mecmua, Şerif Efendi, edebî çevre, himaye, MESTAP, journal, literary environment, patronage

Kaynakça

• Akkuş, M. (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. (2014, 11 Eylül). Cevdet, Halil Cevdet Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cevdet-halil-cevdet-efendi.
• Aksoyak, İ. H. (2014, 17 Şubat). Erîb, Kethüdâ Emin Efendi-zâde Ahmed Erîb Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/erib-kethuda-emin-efendizade-ahmed.
• Aksoyak, İ. H. (2015, 28 Ocak). Nazîmâ, Rahmetullâh Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazima-rahmetullah-efendi.
• Akün, Ö. F. (1996). Fıtnat Hanım. TDVİA, XIII, 39-46.
• Alıcı , L. (2013, 20 Haziran). Nâşid, İbrâhim Bey. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nasid-ibrahim-bey.
• Alıcı, L. (1998). Divan-ı Nâşid (Tez No.71568) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Ârif Hikmet, Ş. (yz.). Tezkiretü'ş-şu'arâ. Millet Yazma Eser Kütüphanesi AETRH789.
• Aydemir, Y. (2001). Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü. Bilig(19), 147-156.
• Batislam, H. D. (2008). Divanlardaki Manzum Arz-ı Hâller. Turkish Studies, 3(1), 209-218.
• Batur, A. (2002). Süruri Divanı (Tez No. 116949) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Çağman, F. (1992). Bihzâd. TDVİA, VI, 147-149.
• Çeçen, H. (1996). Fıtnat Hanım Divanı (Tez No.403890) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Çeçen, H. (2015, 1 Nisan). Fıtnat Hanım, Zübeyde. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fitnat-hanim-zubeyde.
• Çiftçi, Ö. (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). Ankara: TCKTB Yayınları.
• Çınarcı, M. N. (2019). Tezkiretü'ş-şu'arâ (Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey). Ankara: TCKTB Yayınları.
• Durmuş, T. I. (2021). Osmanlı'da Edebî Himaye. İstanbul: Muhit Kitap.
• Dursunoğlu, H. (1996). Şeyhülislâm Muhammed Şerîf Efendi'nin Hayatı, Eserleri ve Dîvânı'nın Tenkidli Metni (Tez No.51865) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Efe, Z. (2020). Sultan II. Mustafa İçin Yazılan Şiirler Mecmuası. RumeliDe Dil ve Edebiyat(19), 460-493.
• Efe, Z. (2021). Defterdar Mehmed Behcet Efendi'ye Sunulan Şiirler Mecmuası. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(1), 58-111.
• Epçaçan, C. (1999). Esadzade Mehmet Çelebi'nin Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Dîvânı'nın Tenkidli Metni (Tez No.89894) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ'sı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Erdem, S. (2001). Subhî-zâde Azîz ve Dîvân'ı. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Erdem, S. (2007). Râmiz. TDVİA, XXXIV, 451.
• Erdemir, A. D., & Özcan, N. (1988). Abdülaziz Efendi, Hekimbaşı. TDVİA, I, 19-191.
• Ergün, E. (2004). Sermed (Feyzullâh) Divânı (Tez No.145653) [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Gıynaş, K. A. (2011). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(25), 245-260.
• Gökalp, H. (2009). Divan Şiirinde Hasb-i Hâller ve Mûyî'nin Nâlân u Handân'ı. Adana: Karahan Yayınları. Gökalp, H., Aça, M., & Kocakaplan, İ. (2011). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Gürbüz, M. (2018). Sultân-ı Hûbâna Münasib Eş'âr. Ankara: TCKTB Yayınları. Gürgendereli, M. (2014, 5 Temmuz). Sermed, Seyyid Feyzullâh Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sermed-seyyid-feyzullah-efendi.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İnce, A. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ (Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi). Ankara: TCKTB Yayınları. İpşirli, M. (2013). Yahyâ Tevfik Efendi. TDVİA, XLIII, 266-267.
• Kartal, A. (2016). Türk-Fars Edebî İlişkileri-Hakîkate Düşen Gölge. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları. Kesik, B. (2014, 14 Haziran). Rüşdî, Lamba-zâde Rüşdî Ali Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-lambazade-rusdi-ali-efendi.
• Kesik, B. (2014, 15 Nisan). Bâkî, Sünbül-zâde Abdülbâkî Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baki-sunbulzade-abdulbaki-efendi.
• Kesik, B. (2014, 15 Nisan). Behcet, Fahreddin-zâde Seyyid Ali Behcet Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behcet-fahreddinzade-seyyid-ali. Kesik, B. (2014, 2 Nisan). Âkif, Lütfullâh Âkif Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akif-lutfullah-akif-efendi.
• Kesik, B. (2015, 19 Mayıs). Eşref, Çelebi-zâde Eşref Molla. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esref-celebizade-esref-molla.
• Kılıç, A. (2012). Mecmua Tasnifine Dair. Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (s. 77-96). içinde İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Kılıç, F. (2014, 18 Kasım). Râtib, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ratib-seyyid-ebu-bekir-ratib-efendi.
• Kılıç, F. (2015, 27 Mayıs). Zülâlî, Hacı Feyzullah Efendi, Hacı Feyzullah Nakşibendî. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zulali-haci-feyzullah-efendi-haci.
• Kılıç, F. (2017). Şefkat Tezkiresi (Tezkire-i Şu'ârâ-yı Şefkat-i Bagdâdî). Ankara: TCKTB Yayınları. Kınay Civelek, N. (2022). Kültürel Unsur Olarak Yeni Yıl Tebrikleri: Sultan I. Mahmud’a Sunulan Tebriknâmeler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(3), 240-256.
• Köksal, F. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, F. (2018). Yazma Mecmualara Dair Yeni Bir Tasnif Denemesi. ICOESS, (s. 87-92). Antalya.
• Kurnaz, C., & Çeltik, H. (2010). Divan Şiiri Şekil Bilgisii. İstanbul: H Yayınları.
• Kurnaz, C., & Tatcı, M. (2001). Tuhfe-i Nâilî (Mehmet Nâil Tuman). Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Kut, G. (1986). Mecmua. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 170-173.
• Levend, A. S. (2015). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Mecmua. (yz.). Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Manzum, No:720.
• Mehmed Süreyyâ. (1308). Sicill-i Osmanî (I). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mehmed Süreyyâ. (1311). Sicill-i Osmanî (II). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mehmed Süreyyâ. (1311). Sicill-i Osmanî (III). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mehmed Süreyyâ. (ty). Sicill-i Osmanî (IV). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Oğraş, R. (2018). Esad Mehmed Efendi Bağçe-i Safâ-endûz. Ankara: TCKTB Yayınları.
• Özcan, T. (2003). Mehmed Şerif Efendi. TDVİA, XXVIII, 531-532.
• Özerol, N. (2013, 16 Mayıs). Tevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tevfik-seyid-yahya-efendi.
• Öztekin, Ö. (2014, 30 Nisan). Zihnî, Zihnî Efendi. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zihni-zihni-efendi. Öztürk, F. (2018). Tezkire-i Silâhdâr-zâde. Ankara: TCKTB Yayınları.
• Öztürk, R. (1998). Naşid İbrahim Bey (Hayatı, Eseri, Edebi kişiliği ve Divanı'nın Tenkidli Metni) (Tez No.71886) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp. Pala, İ. (2015). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sungurhan, A. (2013, 5 Mayıs). Atâ, Yenişehirli Seyyid. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ata-yenisehirli-seyyid.
• Süngü, Z. (2020). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Yeni Çalışmalar Bibliyografyası ve Mestap. Divan Edebiyatı Araştırmaları Araştırmaları Dergisi(25), 917-1056.
• Tanman, M. (1991). Atâ Efendi Tekkesi. TDVİA, IV, 36-37.
• Topdemir, H. G. (2007). Öklid. TDVİA, XXXIV, 24-25.
• Tuğluk, İ. H. (2010). Divan Şiirinde Manzum Tebrik-nâmeler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17(42), 41-68. Uzun, M. İ. (2003). Mecmua. TDVİA, XXVIII, 265-268.
• Yağcı, Ö. G. (2006). Mehmed Şerif Efendi Divanı (Tez No.190679) [Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Yakar, H. İ. (2014, 25 Eylül). Münîb, Mehmed Münîb Ayıntâbî. TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/munib-mehmed-munib-ayintabi.
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzade Vehbî Dîvânı. Ankara: TCKTBY.
• Yılmaztürk, H. (2014). Yahya Tevfik Dîvânı (Tez No.376386) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Zülfe, Ö. (1998). Nâşid Dîvân (Tez No.74089) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.