Rivers and Women in The Context of Spatial Creations in The World of Turkish Folk Songs

Yıl 2024, , 506 - 535, 30.04.2024

Yasemin Yavuz

https://doi.org/10.34083/akaded.1440252

Öz

While folk songs reflect the feelings and dreams of the society that created them, they draw realistic images by interpreting life with a natural fiction. Among these images, which can be evaluated in sociocultural and social psychology contexts, those related to space are related to gender roles. The aim of this article is to examine the relationship between rivers in natural spaces and women's gender role in the context of folk songs. For this purpose, folk song texts were analyzed using document analysis and qualitative data collection methods. The boundaries of the research were determined with the folk songs containing the river image in the TRT repertoire. As a result of the analysis, it was determined that in the majority of these folk songs, the river was the space of exit to the public space for women. However, in folk songs, it has been seen that rivers are sometimes a space of conscious refuge, the outcome of which is connected to death. The motif of the woman choosing the river as the space for her suicide act, which is typically seen in a group of folk songs, constitutes the axis of this study. In this research, three folk songs featuring three different rivers from three different regions were selected and focused on, emphasizing that the river as a space for suicide exists in many parts of Anatolia and Balkans.

Anahtar Kelimeler

Gender, Woman, Space, River, Folk Song, Suicide. Space in Folk Songs

Türkülerin Dünyasında Mekânsal Yaratımlar Bağlamında Irmaklar ve Kadınlar

Öz

Türküler, yaratıcısı olan toplumun duygu ve hayallerini yansıtırken hayatı doğal bir kurgu ile yorumlayarak gerçekçi imajlar çizerler. Sosyokültürel ve toplumsal psikoloji bağlamlarında değerlendirilebilecek bu imajlardan mekânla ilgili olanlar, cinsiyet rolleriyle ilişkiseldirler. Bu makalede amaç, doğal mekanlardan ırmaklar ile kadın toplumsal cinsiyet rolü arasındaki ilişkiyi türküler bağlamında incelemektir. Bu amaç doğrultusunda doküman inceleme ve nitel veri toplama yöntemleriyle türkü metinleri tahlil edilmiştir. TRT repertuarında ırmak imajını içeren türküler ile araştırmanın sınırları belirlenmiştir. Analizler neticesinde bu türkülerin büyük çoğunluğunda ırmağın kadınlar için kamusal alana çıkış mekânı olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte türkülerde ırmakların kimi zaman da sonucu ölüme bağlanan bir bilinçli sığınış mekânı olduğu görülmüştür. Bir gurup türküde tipik olarak görülen kadının intihar eylemine mekân olarak ırmağı seçmesi motifi bu çalışmanın eksenini teşkil etmiştir. Bu araştırmada, bir intihar mekânı olarak ırmağın Anadolu ve Balkanlar’ın pek çok yöresinde var olduğunu vurgulayacak biçimde üç farklı bölgeden üç farklı ırmağın mekân olarak yer aldığı üç adet türkü seçilerek bunların üzerine yoğunlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Kadın, Mekân, Irmak, Türkü, Türkülerde Mekân

Kaynakça

• Ak, M. (2012). Mehmet Akif ve Necip Fazıl Şiiri Merkezinde Edebiyat ve Düşüncede Nehir Metaforu. İSTEM, 19, 209-224.
• Akpınar, E. (2012). Eğin Türkülerinin Coğrafî Analizi. Electronic Turkish Studies, 7(4), 253-274.
• Alkan, A. (2009). Cins Cins Mekân. Varlık Yayınları.
• Altınok, B. Y. (2003). Öyküleriyle Kırşehir Türküleri, Destanları, Ağıtları. OBA Kitabevi.
• Başgöz, İ. (2008). Türkü. Pan Yayıncılık.
• Bora, A. (2009). Rüyası Ömrümüzün Çünkü Eşyaya Siner. Cins Cins Mekân, 63-75.
• Camus, A. (2010). Sisifos Söyleni (T. Yücel, Trans.). Can Yayınları.
• Carney, G. O. (1999). Cowabunga! Surfer Rock and the Five Themes of Geography. Popular Music and Society, 23 (4), 3-29.
• Çetindağ, G. (2005). Elazığ Türküleri Fırat Üniversitesi]. Elâzığ.
• Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk Mitolojisi. In Türk Dünyası Edebiyat Tarihi (pp. 5-85). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2011). Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Çobanoğlu, Ö. (2020). Türk Mitolojisinde Anaerkil Dönem Üzerine Tespitler. Kutlu Yayınevi.
• Demirler, M. (1982). Türk Halk Müziği ve Oyunları. Folklor Dergisi, 1, 317.
• Dizdaroğlu, H. (1969). Halk Şiirinde Türler (Vol. 7). Ankara Üniversitesi Basimevi.
• Durkheim, E. (2021). İntihar (Ö. Ozankaya, Trans.). Cem Yayınevi.
• Efe, R. (1996). Kızılırmak Nehri'nin Akım ve Rejim Özellikleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Öneri, 39-60.
• Erdi, İ. B. (2008). Bulgaristan Türkleri Halk Edebiyatında Ağıtlar. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi(25), 19-23.
• Foucault, M. (2005). Başka mekânlara dair. Özne ve İktidar, Seçme Yazılar, 2, 291-302.
• Freud, S. (2019). Yas ve Melankoli, çev. Leyla Uslu, İzmir: Cem Yayınevi.
• Gazimihal, M. R. (2006). Anadolu Türküleri ve Musiki İnkılabımız (M. Özarslan, Ed.). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.(Original work published in 1928).
• Güney, E. C. (1956). Halk Türküleri-2. İstanbul
• Güngör, H. (2000). Geleneksel Türk Dininde Din Anlayışı Dinler Tarihi Araştırmaları II (Sempozyum 20–21 Kasım 1998 Konya), Ankara.
• Helimoğlu, M. Y. (2013). Diyarbakır Efsaneleri. Eğiten Kitap Yay.
• İpek, B. (2022). Kömürhan Köprüsü Harput’a Bakar Türküsünün Söz Varlığı. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 9(17), 1-14.
• Kaçar, G. Y. (2008). Rumeli Türküleri. Erdem(51), 217-234.
• Karakaş, A. (2011). Çukurova Türkü Söyleme Geleneğinde Hikâyeli Türküler (Adana-Osmaniye) Adana.
• Karakaya, M. M. (2018). Antik Yunan ve Roma Felsefeleri Ekseninde Plotinos Felsefesinde İntihar. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 8(1), 339-355.
• Kierkegaard, S. (2010). Ölümcül Hastalik Umutsuzluk (M. Yakupoğlu, Trans.). Doğu Batı Yayınları.
• Korkmaz, R., & Şahin, V. (2017). Romanda Mekân: Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler. Akçağ Yayınevi.
• Köprülü, M. F. (1987). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Köse, S. (2013). Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Mitik Mekân ve Mitik Zaman Algısı. Turkish Studies, 8/1, 1995-2012.
• Ledgin, S. P. (2010). Discovering Folk Music Foreword by Gregg and Evan Spirideliıs). Santa Barabara. Praeger.
• Leenaars, A. A. (2010). Edwin S. Shneidman on Suicide. Suicidology online, 1(1), 5-18.
• Lefebvre, H. (2015). Mekânin üretimi. In: İstanbul: Sel Yayınları.
• Mirzaoğlu, F. G. (2005). Türkülerde Mitolojik Unsurlar. Türkbilig(10), 34-53.
• Mirzaoğlu, F. G. (2010). Lirik Türkülerde Kadın Tipleri. Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 11(20), 127-164.
• Mirzaoğlu, F. G. (2011). Macar Baladlarında Türk İmgesi. Folklor/Edebiyat, 17(65), 97-120.
• Mirzaoğlu, F. G. (2015). Halk Türküleri Konu-İcra-Yapı-Anlam-İşlev. Akçağ Yayınları.
• Narlı, M. (2007). Şiir ve mekân: Cumhuriyet Dönemi (1920-1950) Türk Şiirinde Şiir-Mekân İlişkisi (Vol. 186). Hece Yayınları.
• Nissen, H. J. (2004). Ana Hatlarıyla Mezopotamya: Yakın Doğu Arkeolojisi'nin ilk Dönemleri (İÖ 9000-2000) (Z. İlkgelen, Trans.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Oğraş, S. (2019). Dicle Nehri’nin Taşkın Analizinin HEC-RAS Programı ile Yapılması. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 10(3), 1087-1098.
• Özdemir, A. (2001). Öyküleriyle Ağıtlar I-II, 21. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özkan, Y. Z. (1978). Hikayeli Halk Türküleri Üzerinde Bir Araştırma Atatürk Üniversitesi ]. Erzurum
• Sakaoğlu, S. (2004). Karacaoğlan. Akçağ Yayınları.
• Sümer, N. (2015). Dinlerin İntihar Olgusuna Bakışı Ankara Üniversitesi ]. Ankara.
• Şen, N. (2008). Batı Düşünce Tarihinde İntiharın Algısal İnşası. Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 11, 191-203.
• Tezcan, Y. (1966). Türkülerin Dili. Hüsnütabiat Matbaası.
• Tombul, F. (2014). Uluslarası Antlaşmalar Çerçevesinde Meriç Havzasında Su Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi A-Uygulamalı Bilimler ve Mühendislik, 2, 147-155.
• Tuncel, M. (2004). Meriç. In TDV İslâm Ansiklopedisi (Vol. 29, pp. 188-190). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uğur, A. (2015). Müzik Cografyasi: Türkülerdeki Cografya. Bilig, 74, 239-260.
• Vural, A. Ç. (2021). İntiharın Tarihselliği Bağlamında Beşir Fuad ve Topluma Mâl Olmuş Kişilerin İntiharlarından Derlemeler Adnan Menderes Üniversitesi]. Aydın.
• Yıldırım, A. (2006). Karakaya Barajı ve Doğal Çevre Etkileri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi(6), 32-39.