"Yeni Gün" (yaŋı kün) kavramı Eski Türk Budizmi,
dinler tarihi ve Türkoloji araştırmalarında sık sık tartışılagelmiş, ancak bu
kavramla bağlı güçlükler henüz çözülememiştir. Bugüne dek belli açıklamalar rivayet
edilse de buna bir açıklama
getirilememiştir. Elyazmalarda geçen bu kavramla ilgili tanıklar bugünkü
bilgilerimize göre epey yüzyıl geriye dayanmaktadır, zira şu an elimizde Mani
nüshaları ve Eski Uygurların erken Budist edebiyatına dair (10.y.y.) belgeler
bulunmaktadır. Daha Moğollar devrinde (13. /14. y.y.) yaŋı kün kelimesi sık sık kullanılmaktaydı.
Uygurca
Maitrisimit'te çok sayıda tanık bulunmaktadır; bundan ötürü araştırmalarda bu tanıklar önemle dikkate alınmıştır. Burada bazı kilit noktalar bakımından
‘yaŋı kün'ün semantiğinin net olarak ortaya konması amaçlanmıştır. Makalenin yazarına göre, bütün önemli
tanıklar gözden geçirildiğinde, bugüne dek yapılan açıklamaların, problemi
aydınlatmaktan çok karartmaktadır: Yeni ortaya çıkan belgeler/tanıklar,
tamamen farklı bağlamlarda yerleşmiş olsalar da, çoğunlukla daha önce yapılan yorumlar
çerçevesine uydurulmuştur. Bu da yapılan çözümlerin istisna durumlarda, sanki diğer tanıkların işini de görecek şekilde
biçimlendirildiğini göstermekteedir. Bu
bağlamda diğer Budist tasavvur ve rituellerle karşılaştırılacak olursa, gözlenilen
örtüşmezliğin, kimileri için spesifik Orta Asya’ya özgün düşün dünyasının eseri
(Gedankengut) olduğunu ispatlar. Maitrisimit Orta Asyada Budizmin sevilen bir
oyun türü örneği gibi gösterilir. Yine de, bütün bu tema çerçevesinde dinler tarihi bakımından önem taşır. Makalede bundan ötürü yaŋı kün
kavramı yeniden gözden geçirilmiş ve bunun için şimdiye dek yapılan kısa açıklama
denemeleri, tanıkların hepsini gözden geçirilmiştir.
Eski Uygurca Budizm Maitrisimit Yeni Gün Yenigün Newruz Orta Asya Dinler Tarihi Eski Türk Budizmi
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Sanat ve Edebiyat |
Bölüm | Çeviri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2018 |
Gönderilme Tarihi | 26 Şubat 2018 |
Kabul Tarihi | 30 Nisan 2018 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 2 Sayı: 1 |
This work is licensed under Attribution-NonCommercial 4.0 International