MİHRÎ HATUN DİVANI’NDA TESPİT EDİLEN ÖZGÜN KELİME KULLANIMLARI VE BAĞLAMSAL AÇIDAN FARKLI BİR BAĞDAŞTIRMA ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 213 - 221, 31.12.2018

Tuğba Bıyık

https://doi.org/10.34083/akaded.486361

Öz

Klasik
Türk şiirini anlamak, okuyucuların ve araştırmacıların şiir ve şair hakkında
daha anlaşılır ve doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak, şiirin anlam dünyasını
ortaya çıkaran çalışmaların yapılması ile mümkün olmaktadır. Bu çalışmaların
başında ise şiir şerhleri gelmektedir. Şiir şerhleri ile elde edilen yöntem ve
bilgi birikimi doğrultusunda şiiri açıklama ve anlama konusunda gelişmeler
kaydedilmiştir.

 

 Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel
Sözlük (Tebdiz) çalışması, Klasik Türk şiirinin kelime ve anlam dünyasının daha
iyi anlaşılabilmesi, şiir ve şiiri oluşturan unsurların, bunların altında yatan
anlamların açığa çıkarılabilmesi gibi amaçlara hizmet etmektedir. Bu çalışma
ile şiirin bağlamından hareketle kelimelere yüklenen anlamlar, çeşitli
sözlükler ve kaynaklar yardımıyla tespit edilmektedir. Ayrıca bir şiiri
oluştururken şairlerin kelimelerle kurmuş oldukları anlamsal bağlantılar ve
kelimelere vermiş oldukları sözlüklerde bulunmayan bağlamsal anlamlar ortaya
çıkarılmaktadır.

 

Tebdiz kapsamında ele alınan Mihrî
Hatun Divanı da yüksek lisans tezi olarak tarafımca bir sözlük ve dizin haline
getirilmiş ve sözlük üzerinde çeşitli incelemelerde bulunulmuştur. Bu
incelemelerden birisi de Divan’da yer alan farklı kelime kullanımları ve
bağdaştırmalardır. Mihrî Hatun Divanı’nda yer alan anlamsal ve yapısal olarak
farklılık arz eden, şiirin bağlamından hareketle anlam verilmiş kelime ve
kelime grupları ile farklı bir bağdaştırma örneği bu çalışmada ele alınmıştır.
Tespit edilen ifadelerin incelemesi yapılmış ve verilen anlamların bağlamsal
yönü ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, 15. yy., Mihrî Hatun, anlam, bağlam

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2000). Türkçenin Sözvarlığı [Türk Dilinin Sözcükbilimiyle İlgili Gözlemler, Saptamalar], Ankara: Engin yay.
• ARSLAN, Mehmet (2007). Mihrî Hâtun Divânı, Ankara: Amasya Valiliği yay.
• ÇAKIR, Cemal (2004). “Anlamın Bağlam Açısından İncelenmesi: Kök Anlambilim ve Art Anlambilim”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 3, s. 245-255.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat (16. baskı),Ankara: Aydın Kitabevi yay.
• DİLÇİN, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK yay.
• İnternet: TDK Türkiye Türkçesi Ağızlar Sözlüğü, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas [Erişim tarihi: 25 Ekim 2018]
• İnternet: TDK Tarama Sözlüğü, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_tarama&view=tarama [Erişim tarihi: 25 Ekim 2018]
• İnternet: TEBDİZ Sözlüğü http://tebdiz.com/ [Erişim tarihi: 26 Ekim 2018]
• KANAR, Mehmet (2003). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Derin yay.
• KARTAL, Ahmet (2009). Lügât-ı Nâcî/ Muallim Nâcî, Ankara: TDK yay.
• KOÇU, Reşad Ekrem (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara:Sümerbank Kültür yay.
• MENGİ, Mine (1997). Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine Düşünceler, DergâhVII/93 (Kasım 1997) s. 8-10.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 3 C. ,İstanbul: MEB yay.
• PALA, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ yay.
• PARLATIR, İsmail (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı yay.
• REDHOUSE, James W, (1992). Türkish and English Lexicon (2.baskı), İstanbul: Çağrıyay.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (2012). Kâmûs-ı Türkî, Balıkesir: Altınpost yay.
• Tarama Sözlüğü [XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesi İle Yazılmış KitaplardanToplanan Tarama Sözlüğü], (1995). (3.bas.), 8 C.
• TARLAN, Ali Nihat (1937). Metinler Şerhine Dair, İstanbul: Sühulet Basımevi.
• YENİTERZİ, Emine (1999). Metin Şerhi ile İlgili Görüşler, SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5 (1999), s. 59-68.