TEZKİRE TERİMLERİ SÖZLÜĞÜNE DÂİR

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 1 - 13, 31.12.2018

Atabey Kılıç

https://doi.org/10.34083/akaded.487363

Cited By: 3

Öz

2010 yılında Nevşehir’de kıymetli hocamız Prof. Dr.
Mustafa İsen adına düzenlenen “Uluslararası Mustafa İsen Biyografi
Sempozyumu”nda sunduğumuz “Rızâ Tezkiresi’nden Hareketle
Tezkirelerde Geçen Terimlere Dâir Notlar” başlıklı tebliğde özetle “Tezkirelerimizde
özellikle şiir ve şâir ile ilgili, bir kısmı ortak bir kısmı  ise
özel olmak üzere pek çok terim kullanıldığını biliyoruz. 'hûb eş'âr mergûb
güftâr, pâkîze, nazîf, âşıkâne, sûznâk, sâdıkâne, tarz-ı acîb eş'âr
tavr-ı garîb güftâr, muhayyel, bîbedel, sâhib-i ihtirâ, sâhib-i fesâhat,
tâze-gû ...' gibi vasıfların harc-ı âlem, içi boş kelime veya terkipler
olmadığı da âşikârdır. Tezkirelerin sağlam bir şekilde metni çıkarıldıktan
sonra, dikkatlice taranarak bu tür kavram veya terimlerin tespiti sûretiyle
oluşturulacak 'Tezkireler Sözlüğü', 'Tezkire Terimleri Sözlüğü' veya
'Örnekleriyle Tezkirelerde Geçen Kavramlar Sözlüğü', sadece tezkire veya
biyografi araştırmalarında değil, mensur eserlere ve hâliyle şiir ya da
şi'riyete, şâir ve şâiriyete bakış hususunda da pek çok fayda sağlayacak önemli
bir hizmet olacaktır.”
görüşlerini ileri sürmüş ve adı geçen tezkirede kullanılan kavram ve
terimler, ilgili yerlerde ayrıntılandığı gibi tasnîfe tâbi tutmuş; buralardan
hareketle, şâirin içerisinde bulunduğu edebî ortam, şâirin fıtratı (≠abú),
muhayyilesi, şâirlik kudreti, şâirin kişilik özellikleri, şâiri yegâne kılan
husûsiyetleri, şiir tarzı, nesir tarzı, şâirin kalemi, nazım şekilleri ve örnek
olarak aldığı beyit örneklerine değinmiştik. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra
meseleye dâir bakış açımızı bu küçük çalışma çerçevesinde özetlemek istiyoruz. 

Anahtar Kelimeler

Tezkire, terimler, sözlük

Kaynakça

• Çetindağ, Yusuf (2010). Şiir ve Tenkit -Türk, İran ve Arap Tezkirelerinde-. İstanbul: Kitabevi Yayınları.İpekten, Haluk; M. İsen, R. Toparlı; N. Okçu; T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. İsen, M; F. Kılıç; İ. H. Aksoyak, A. Eyduran (2002). Şâir Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları.Kılıç, Atabey (1987). Tezkire-i Rızâ. Basılmamış Bitirme Tezi. (Danışman: Doç. Dr. Tunca Kortantamer), İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.Kılıç, Filiz (1998). XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler. Ankara: Akçağ Yayınları.Zavotçu, Gencay (2009). Rızâ Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.