HOCA TAHSİN EFENDİ’NİN HEY’ET İLMİ ÜZERİNE BİR MANZUMESİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 110 - 120, 31.12.2018

Mesut Algül

https://doi.org/10.34083/akaded.490694

Cited By: 1

Öz

Divan şiiri,
insana dair her ayrıntıyı ihtiva eden çok zengin bir şiir geleneğidir. Bu
gelenek ilimden beslenir. Divan şairleri, aynı zamanda birer âlim ve muhtelif
mesleklere sahip kişilerdir. Divan şiiri ve ilim arasındaki ilişki birbirini
tamamlamak seviyesini geçerek ayniyet derecesi de gösterebilir. Öyle ki Osmanlıda
hemen her âlim bir tarafıyla şair, her şair de bir ölçüde âlimdir. Bu yönüyle
bakıldığında, kaleme alınan her bir edebî eserde ilmî unsurlarla karşılaşmak;
her bir ilmî eserde de edebî ürünlere rastlamak mümkündür. Şairler, sahip
oldukları birikimi edebî eserlerine özellikle de divanlarına büyük bir
titizlikle nakşetmişlerdir. Bununla birlikte, yazdıkları ilmî eserlerde de pek
çok manzum parçalara yer vermişlerdir. Şiirlerdeki bu ilmî birikimi ve ilmî
eserlerdeki manzum parçaları tespit etmek, divan şiirinin anlam dünyasının
zenginliğini gösterme açısından önemlidir.

 

Hoca
Tahsin Efendi, Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşamış önemli fikir
adamlarındandır. Çeşitli bilim dallarında yazılmış pek çok eseri bulunmaktadır.
Bu eserlerin bir kısmında onun şairlik yönünü ortaya koyan manzumeler
bulunmaktadır. Esâs-ı İlm-i Hey’et de
bu eserlerden birisidir. Hoca Tahsin Efendi, bu eserinde yer alan kaside nazım
şekliyle yazılmış manzumesinde o dönemin astronomi bilgisini edebî bir üslupla
anlatmaya çalışmıştır. Çalışma kapsamında, astronomi ile ilgili bu manzume ilmî
ve edebî boyutlarıyla ele alınacaktır.    

Anahtar Kelimeler

Hoca Tahsin Efendi, Esâs-ı İlm-i Hey’et, kaside, astronomi

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk (1998). “Hoca Tahsin”. İslam Ansiklopedisi. C.18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güftâ, Hüseyin (2004). Divan Şiirinde İlim. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hoca Tahsin Efendi. Esâs-ı İlm-i Hey’et. İstanbul: Alem Matbaası.
• Hoca Tahsin Efendi. Târîh-i Tekvîn yâhûd Hilkat. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Kocatürk, Olcay (2015). Nev’î’nin Şiirinde İlim: “Netâyicü’l-Fünûn” Merkezli Bir İnceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Köse, Nihat. (2013). Türkiye’de Cumhuriyet Öncesi Bazı Telif Psikoloji Kitapları Üzerine Bir İnceleme, Elazığ: Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Uçan Eke, Nagehan (2007). Taşköprülü-Zâde’nin Tasnifi Işığında XVI. Yüzyıl Klâsik Türk Şiirinde İlim. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Üniversitesi.
• Unat, Yavuz (2010). “Astronomi İlminin Esasları Hoca Tahsin Efendi”. Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Unat, Yavuz (2010). “Çağdaş Astronominin Türkiye’ye Girişinde Hoca Tahsin’in Rolü”. Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler. Ankara: Nobel Yayınları.