THE NOVELTY OF BIOGRAPHY TERMINOLOGY IN THE LIGHT OF SALIM’S BIOGRAPHY

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 31 - 46, 30.04.2019

Gamze Aydın

https://doi.org/10.34083/akaded.541686

Öz

Divan
Literature which produced works in several fields from late 13^th
century to the second half of 19^th century went through a peak
period in 16^th century when it was enlivened by many poets besides
reaching maturity in terms of richness in form, content and harmony. To leave
his individual mark, while still following the tradition each poet somehow
differed in terms of articulation, tone, imagination, poetic theme and
vocabulary. The different trends in these aspects brought novelty to these
poets. Poet biographies which are literary, social, political, economic and
cultural documents of the time are the basic sources which we can rely on in
shedding light on these aspects of the poets. In this
paper, we attempt to specify the terms and phrases which define novelty in
Salim Efendi’s “Biography of Poets”, and to reach a conclusion based on the
considerations about the criteria of novelty. 

Anahtar Kelimeler

Poet biographies, Salim’s Biography, terminology

Sâlim Tezkiresi Işığında Tezkire Terminolojisinde Orijinallik

Öz

XIII. yüzyıl sonlarından XIX.
yüzyılın ikinci yarısına kadar pek çok sahada ürün veren Dîvân Edebiyatı, şekil,
muhteva ve âhenk zenginliğiyle olgunluğa ulaşmasının yanı sıra pek çok önemli şairin
hayat verdiği XVI. yüzyılda zirve dönemini yaşamıştır. Her bir şair, geleneğe
bağlı olmakla birlikte şiirine kendi damgasını vurmak adına söyleyiş, üslup,
hayal, mazmun ve kelime kadrosu itibariyle birtakım değişiklikler göstermiştir.
Bu hususlardaki farklı eğilimler, şairlerin orijinallik vasfını kazanmasını sağlamıştır.
Devrin edebî, sosyal, siyasî, ekonomik ve kültürel birer belgesi olan şair
tezkireleri, şairlerin bu yönünü aydınlatmada faydalanabileceğimiz temel
kaynaklardandır. Bu çalışmada, Sâlim Efendi’nin Tezkiretü’ş-Şu’arâsı’nda
orijinalliği tanımlayan terim ve söz grupları tespit edilerek orijinalliğin ölçütü
konusunda değerlendirmelerden hareketle bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şair tezkireleri, Sâlim Tezkiresi, terminolji, orijinallik

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (hzl.) (2018). Mehmed Sirâceddîn Mecma’-ı Şu’arâ ve Tezkire-i Üdebâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58597,mecma-i- suara-ve-tezkire-i-udeba-pdf.pdf?0 [erişim tarihi: 12.03.2019].
• Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dihhodâ, Ali Ekber. Lugat-nâme-i Dihhodâ. www.vajehyab.com [erişim tarihi: 12.03.2019].
• Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yayınları.
• Erkal, Abdülkadir (2009). Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Güzel, Bilal (2012). Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve “Nuhbetü’l-Âsâr Min Ferâidi’l-Eş’âr” İsimli Şair Tezkiresi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Hasan Âmid. Ferheng-i Fârisî-i Âmid. www.vajehyab.com [erişim tarihi: 12.03.2019].
• İnce, Adnan (hzl.) (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş- Şu’arâ. Ankara: AKM Yayınları.
• İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Kanar, Mehmet (2009). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Kanar, Mehmet (2010). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Kılıç, Filiz-Macit, Muhsin (1992). “Divan Edebiyatında Poetika Denemeleri Tezkire Önsözleri”. Yedi İklim. S: 3. Haziran. 28-33.
• Kılıç, Filiz (1998). XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kırkkılıç, Ahmet-Sancak, Yusuf (hzl.) (2009). Ahterî Mustafa Efendi Ahterî-i Kebîr. Ankara: TDK Yayınları.
• Muhammed Muîn. Ferheng-i Fârisî-i Muîn. www.vajehyab.com [erişim tarihi: 12.03.2019].
• Mutçalı, Serdar (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Oğuz, Fatma Sabiha Kutlar- Koncu, Hanife- Çakır, Müjgan (hzl.) (2017). Mehmed Tevfîk Kafile-i Şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56163,mehmed-tevfik-kafile-i-su39arapdf.pdf?0 [erişim tarihi: 12.03.2019].
• Öztürk, Mürsel- Örs, Derya (hzl.) (2009). Mütercim Âsım Efendi Burhân-ı Katı. İstanbul: TDK Yayınları.
• Özyıldırım, Ali Emre (2011). “Garîb Ma’nâlar, Acîb Hayâller Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerinden Hareketle Belâgat Terimi olarak Garîb Sıfatı”. Âşık Çelebi ve Şairler Tezkiresi Üzerine Yazılar. (Derleyenler: Hatice Aynur, Aslı Niyazioğlu). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. 147-166.
• Parlatır, İsmail- Nevzat Gözaydın- Hamza Zülfikar vd. (hzl.) (1998). Türkçe Sözlük. C. I-II, Ankara: TDK Yayınları.
• Solmaz, Süleyman (2012). Onaltıncı Yüzyıl Tezkirelerinde (Ahdî-Gelibolulu Âlî- Kınalızâde-Beyânî) Şâirin Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Steingass, Francis Joseph (1882). English-Arabic Dictionary for the Use of Both Travellers and Students. London: W.H. Allen&Co.
• Steingass, Francis Joseph (1963). A Comprehensive Persian–English Dictionary, London.
• Şemseddin Sami (2004). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şükün, Ziya (1996). Farsça-Türkçe Lugat Gencine-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ. C. I, İstanbul: MEB Yayınları.
• Tolasa, Harun (2002). Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tulum, Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
• Zübeyiroğlu, Ruhsar (1989). Mecmû’atü’t-Terâcim Mehmed Tevfîk Efendi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.