Nehcü’l-Ferâdîs’te Hâl Eki Bağlamında +DIn Şeklinin Kullanımı

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 55 - 62, 30.04.2019

Nursel Şıkşık

https://doi.org/10.34083/akaded.543450

Öz

Türk Dili için yapılan ek sınıflandırılmalarına
bakıldığında yaygın olan görüş eklerin yapım ve çekim eki olarak iki ana başlık
altında değerlendirilmesidir. Oysaki Türk Dili ekleşme sistemi bakımından
incelendiğinde yandaş karşıtlık ilişkisinde on ek çeşidine sahiptir. Hâl eki de
bunlardan biridir. Hâl ekleri, bir ismin fiil ile kurduğu ilişki boyutunda görev
yapması sebebiyle, çekim ekleri ve diğer ek sınıflarından ayrı ve müstakil bir
ek sınıfını temsil etmektedirler. Çünkü çekim ekleri gibi cümle kurma görevleri
yoktur. Hâl eki diğer dokuz ek sınıfı gibi bir üst fonksiyondur ve kendine bağlı
alt fonksiyonları içerir ve bu alt fonksiyonların sınırı çizilemez. Yani kaç
tane hal eki fonksiyonu vardır net bir sayı verilemez. Bir şekli bulunduğu
yerden soyutlayıp ona bir görev etiketi yapıştırmak, diğer bir değişle şekil
odaklı yaklaşmak bizim dilimizin ekleşme sistemine aykırı bir durumdur. Yerleşik
dil bilgisi anlayışında hâl eklerine baktığımızda şekil odaklı bir değerlendirme
söz konusudur. Her hâl için belirlenen belli bir şekille etiketleme yapılmıştır.
İşlev ikinci plana atılarak eke sınırlı bir fonksiyon biçilmiştir. Tüm bunlar
yaygın görüşteki tartışılması gereken tarafları gün yüzüne çıkarır. Olması
gereken o şeklin bulunduğu yere göre fonksiyonunu tespit etmektir. Bu gerçekten
hareketle bu calışmada Nehcü’l Ferâdîs’ten alınan örneklerle +DIn şeklinin hâl
eki bağlamında fonksiyon ve şekil ilişkisi incelenmiştir. Söz konusu ekin hangi
fonksiyonları icra ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nehcü’l Ferâdîs, ek, fonksiyon, +DIn, hal eki

Kaynakça

• Adalı, Oya (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• B. Ali, Mahmut (2014). Nehcü’l Ferâdîs Uştmahlarnıŋ Açuk Yolı (Cennetlerin Açık Yolu) I-II-III Metin, Dizin-Sözlük, Tıpkıbasım. yay. Semih Tezcan, Hamza Zülfikar, Dizin-Sözlük Aysu Ata. çev. János Eckmann. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları Banguoğlu, Tahsin (2015). Türkçenin
• Aysu Ata. çev. János Eckmann. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, Tahsin (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Bilgegil, Kaya (2014). Türkçe Dilbilgisi. Konya: Salkım Söğüt Yayınları.
• Buran, Ahmet (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl Ekleri). Ankara: TDK Yayınları.
• Demir, Tufan (2004). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları.
• Deny, Jean (1921). Türk Dilbilgisi (Osmanlı Türkçesi). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Dilaçar, Agop (1971). Gramer Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Ankara: TDK Yayınları.
• Ediskun, Haydar (2003). Türk Dilbilgisi Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, Süer (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ercilasun, Ahmet Bican vd. (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, Muharrem (2009). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gencan, Tahir Nejat (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Karaağaç, Günay (2012). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Tekin, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9). Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Turan, Zikri (2016). Türk Dilinin Eklerini Sınıflandırmanın Esasları. İstanbul: TDK Türk Dilbilgisi