I6. Yüzyıla Ait Mensur Bir Nasihatnâme: Za’îfî’nin Kitâb-ı Sabru’l-Mesâyib’i

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 104 - 119, 30.04.2019

Mehmet Akif Yalçınkaya

https://doi.org/10.34083/akaded.547388

Cited By: 3

Öz

İnsanlara yol göstermek, öğüt
vermek amacıyla yazılan eserlere nasihatnâme adı verilmiştir. Kur’ân
ayetlerinde ve hadis-i şeriflerde yer alan öğüt vermeyi teşvik edici ifadeler İslam
toplumlarının edebiyatlarında bu türdeki eserlerin yazılmasına vesile olmuştur.
Genel olarak ahlakî-didaktik türde eserler olan nasihatnâmeler manzum veya
mensur olarak yazılabilmektedir. Bu nasihatnâmelerden biri de XVI. yüzyıl şairlerinden
Za'îfî’ye aittir. Eser, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde Revan Köşkü, nr.
822’de kayıtlı Za'îfî Külliyatı’nın 169b-173b varakları arasında yer alır. Müellif
besmele, hamdele, salvele, dîbace şeklindeki klasik mensur eser tertibine uygun
olarak düzenlediği nasihatnâmesinde yer yer ağır ve süslü bir dil kullanmakla
birlikte genel olarak sade ve kolay anlaşılır bir dili tercih etmiştir. Zira
nasihatnâmelerde esas olan mesajın çok sayıda insana ulaştırılmasıdır. Ele aldığı
konuları soru-cevap yöntemiyle adeta bir topluluğun karşısında sohbet ediyormuş
gibi anlatmıştır. İleri sürdüğü fikirleri desteklemek amacıyla ayet ve
hadislerden istifade etmiştir. Ayet ve hadislerin önce orijinal şeklini ardından
Türkçe tercümesini vermiş, bazılarının tefsirini de ilave etmiştir. Ele aldığı konuyu
daha iyi açıklamak ve esere akıcılık katmak amacıyla nasihatnâmesinde hikâyeye
de yer vermiştir. Bazen de konunun akışına uygun bir şiir söylemiştir. Klasik dönem
mensur eserlerin en önemli unsurlarından biri olan seciyi başarılı bir şekilde
kullanmıştır. Bu makalede Za'îfî‘nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş,
henüz üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan Kitâb-ı Sabru’l-Mesâyib adlı
nasihatnâmesi muhteva, dil ve üslup yönünden incelendikten sonra eserin günümüz
harflerine aktarılan metni ile eserin orijinal metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, 16. yüzyıl, nesir

Kaynakça

• Akarsu, Kamil(1989). Za’ifi Divanı Metin, Tahlil ve Sistematik Endeks. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Bursalı Mehmed Tahir(1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Çağrıcı Mustafa(2006), “Nasihat”, İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 408.
• İsen, Mustafa(1994) Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Kanar Mehmet(1998). Büyük Sözlük Farsça Türkçe. İstanbul: Birim Yay.
• Koçin, Abdulhakim(2005). Za’îfî Gülşen-i Mülûk. Ankara: Akçağ Yay.
• Kutluk, İbrahim(1989). Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Ankara: TTK Yay.
• Mutçalı, Serdar(1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yay.
• Pala İskender, Nasihatnâme, İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 408.
• Parlatır, İsmail(2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yay.
• Uyar Akalın, Berrin(2001). Øaèìfì Gülşen-i Sì-Murà İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yıldız, Alim(2015). “Şemseddin Sivasî’nin Bilinmeyen Bir Eseri: Pendnâme”. Erdem Dergisi 69: 101.