Ardavirafnâme ve Miraçnâmelerde Yükseliş Mitinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 420 - 446, 26.12.2019

Necmiye Özbek Arslan

https://doi.org/10.34083/akaded.638598

Öz

Ortak
düşünce kalıplarını içeren pek çok motif farklı inanç dünyalarında ortak
şekillerde kullanılmaktadır. Özellikle din ve mitolojiyi kapsayan inanç temelli
görüntülerde kutsalın kavramsal olarak çerçevesi çizilmeye çalışılır. Bu kavram
çerçevesinin en dışında Tanrı ve ona ulaşma isteği yer almaktadır. Gök Tanrı
inancından Hıristiyanlığa, Zerdüştlükten Yahudiliğe, Mazdeizmden İslamiyet’e
kadar bütün dinlerde gök hiyerofanileri göğü kutsal kabul etmiş ve Tanrı’ya
mekân olarak seçmişlerdir. Bu nedenle ölmüş bedenlerin ruhlarının gökyüzüne
yükseldiğine dair inanç yaygınlaşmıştır. Gökyüzündeki yaşam, sonu gelmeyen
yaşamdır. Çünkü dinsel inançlara göre kutsal varlıklar, Tanrı/ Tanrılar
yaratıcıdır; o/onlar ebedi olarak yaşarlar ve kurucudurlar.

Gök
en yüksek mekân olarak kabul edildiği için yüksekte olan ve buraya yükselmiş
olan, hangi dini inançta olursa olsun, aşkın olanı temsil eder. Öteki dünyaya, metafizik
ya da semâvi âleme seyahat etmek suretiyle miraç tecrübesini geçiren kişiler
tanrıyla buluşup tanrısal güçlerden faydalanarak ilahi öğretileri ve emirleri
alıp yeryüzü hayatını düzenleme çabası içindedirler. Bu çalışmanın konusu olan Ardavirafnâme, Muhammediye ve Mirâcnâme metinleri göğe çıkışın,
Tanrıyla buluşmanın anlatıldığı metinlerdir. Bunlardan sadece Muhammediye manzum olarak yazılmıştır.
Metinlerde görülen pek çok ortak özelliğin yanında farklılıklar da
bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı; göğe yükseliş ve Tanrıyla buluşma
aşamaları, gökyüzünde yaşanan deneyimler, göğe çıkmada kullanılan araçlar ve
yükselişin nasıl gerçekleştiği gibi mitsel motifler ortaya konacak ve
metinlerin kapsadıkları din sistemlerindeki benzer ve farklı özellikleri dikkate
sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ardaviraf, Miraç, Yükseliş, Din, Cennet, Cehennem

Kaynakça

• Acar, Sadık (2016). İbn Arabi’de Miraç Fenomeni, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Akar, Metin (1987). Türk Edebiyatında Manzum Mi’racnâmeler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı YayınlarıAkdoğan, Yaşar (1989). “Mi'rac, Mi'rac-name ve Ahmedi'nin Bilinmeyen Mi'rac-nâmesi”The Journal Of Ottoman Studies, Sayı: IX, s. 263-310Alexander, Hartly Burr (1925). Latin American Mythology, BostonArslan, İhsan (2018). “Mi’râc Hadisesine Farklı Bir Yaklaşım” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:56, s.906-924Aydın, M. S. (1993). “Câvîdnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi,https://islamansiklopedisi.org.tr/cavidname s.179,180Bayat, Fuzuli (2017). Mitolojiye Giriş,İstanbul: Ötüken YayınlarıChadwick, Munro(1930). The Growth of Literature, c.III,s. 63, Cambridge.Dilek, Kaan. (2009).“Seyahatnâme” ,TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/seyahatname#2-fars-edebiyati Düzenli, Yaşar (2001). “Sembolizm Açısından İsra ve Mirac’a yeni Bir Yaklaşım Denemesi”,Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, s.31-48.Eliade, Mircea (1991) Kutsal ve Din Dışı, Gece Yayınları, (Çev.Mehmet AliKılıçbay), Ankara.— (1993) Mitlerin Özellikleri, (Çev. Sema Rifat), Simavi Yayınları, İstanbul.— (1994) Ebedi Dönüş Mitosu, (Çev. Ümit Altuğ), İmge Yayınları, Ankara.— (2003) Dinler Tarihine Giriş, (Çev.Lale Arslan), Kabalcı Yayınları,İstanbul— (2005) Dinler Tarihi, İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi (Çeviren Mustafa Ünal),Serhat Kitabevi, Konya.— (2006) Şamanizm, (Çeviren: İsmet Birkan), İmge Yayınları, Ankara.— (2009) Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi Gotama Budha'dan HıristiyanlığınDoğuşuna (Cilt II) (Çeviren: Ali Berktay), Kabalcı Yayınları, İstanbul.Gennep Van. (1906). Mythes et Legendes d’Australie, ParisGündüz Şinasi , Ünal Yavuz (1996).Dinlerde Yükseliş Motifleri, Ankara: Vadi YayınKara Mustafa (1998). “Mîrâc Mîrâciye ve Bursalı Safiye Hâtun’un Vakfiyesi”, Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 7, Cilt:7, Sayfa: 25-40.Kavaklıyazı, Ahmet (2018). Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si (İnceleme-Metin),Doktora Tezi Konya: Selçuk Üniversitesi Kiyâyî Nejad.(1957), Cilvehâ-yî Ez ‘İrfân Der Îrân-i Bâstân, Tahran. Koç, Turan (2018), Din Dili, İstanbul: İz Yayıncılık.Schimmel, Annamaria, (2001).İslam’ın Mistik boyutları (çev. Ergun Kocabıyık), İstanbul.Shahbazi, Mohammadreza ve Jamali Maryam (2016). “Ratıonalısm In Dante's Dıvıne Commedy And Ardavıraf”, International E-Journal of Advances in Social Sciences, Vol:II, Issue:4, s.101-105Uluscu, Gizem (2013). Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Miraçname (Metin-Gramer-Dizin),Yüksek Lisans Tezi,İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ürkmez, Ertan (2015). Türk-İslâm Mitolojisi Bağlamında Mi‘râç Motifi Ve Türkiye Kültür Tarihine Yansımaları,Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.Yazıcı, Tahsin ve Öztürk Mürsel (2000). “İran”, TDV İslam Ansiklopedisi,https://islamansiklopedisi.org.tr/iran#7-dil-ve-lehcelerYıldırım, Nimet (2009) . “Ardavirâfnâme Ve İlahi Komedya” Doğu Araştırmaları, Sayı:4,s. 5-18 — (2012) .Fars Edebiyatında Tasavvuf Konulu Kahramanlık Anlatıları, Şarkıyat Mecmuası, s.149-177— (2014) .Fars Edebiyatında Metafizik Yolculuklar,Doğu Esintileri Dergisi, Sayı:2, s. 179-215— (2017). Ardavirâfnâme (Cennet,Araf, Cehennem), İstanbul: Pinhan Yayıncılık