Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası: Mecmû’a-i Nevâdir

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 84 - 123, 26.12.2019

M. Fatih Köksal

https://doi.org/10.34083/akaded.650244

Cited By: 5

Öz

Şiir
mecmuaları, XVI. yüzyıl başlarından XX. yüzyıl ortalarına kadar, daha çok
okumuş-yazmış şiir meraklısı kimselerce tutulan bir tür şiir defterleridir.
Kayda değer bir kısmı, kendisi de şair olan mürettipler tarafından derlenen şiir
mecmualarının içeriğinde daha çok manzum metinler bulunmakla birlikte mensur
parçalar hatta şiir ve edebiyatla ilgisi olmayan bazı kayıtlar da mevcuttur. Bu
mecmuaların bazısı tamamen rastgele seçilmiş nazım şekilleri, türleri ve
şairlerden oluşan karma mecmualar iken daha az rastlanan bazısı ise belli bir
konu, tür veya nazım şekline tahsis edilmiştir. Bu makalede tanıtılan, ihtiva
ettiği malzeme itibarıyla çok ilginç olan mecmua da ikinci gruba dâhil
edilebilecek türden bir mecmuadır.

Mecmua, Süleymaniye
Kütüphanesi Esad Ef. 3484 numarada kayıtlı olup, kitabın 35a-187b sayfaları
arasında yer almaktadır. Mecmuanın baş kısmında kayıtlı Mecmû’a-i Nevâdir
ibaresini bu eserin adı olarak kabul edebiliriz. Baş tarafına konulan, bu
mecmuayı övücü bazı manzumelerle başlayan eserde, hemen tamamen şekil ve/veya
muhteva yönünden sıra dışı ve ilginç özellikleri bulunan metinler bir araya
toplanmıştır. Baş taraflarda daha ziyade harf oyunlarına ve diğer şekil
özelliklerine dayalı manzum-mensur metinler varken ilerleyen bölümlerde muhteva
bakımından bir farklılığı veya özel durumu olan metinlerin yer alması dikkat
çekicidir. Eserde verilen metinlerin çoğunluğu Türkçe olmakla birlikte Farsça
ve Arapça örneklere de yer verilmiştir.

Özellikle görsel değeri
olan manzumelerden bazılarının makalenin son kısmına fotoğrafları da
eklenmiştir. Mecmuadaki şiirler, alışılmadık, belki garip, sıra dışı şiirler
olduğu kadar, bu özelliğiyle eserin kendisi de şiir mecmuaları arasında farklı
ve sıra dışı bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

Şiir mecmuaları, Mecmû’a-i Nevâdir, ilginç şiirler, deneysel edebiyat, Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Müşterek Şiirler Divanı. Ankara: Grafiker Yayınları.Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını. E-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (E.T.: 10.11.2019)Aynur, Hatice, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım (Haz.) (2012). Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. Çıkla, Mehmet Sait (2015). Divan Şiirinde Rubai, Ankara: Kriter Yayınları.Derleme Sözlüğü (1979), C. XII. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.Emecen, Feridun (2009a). “Selim I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 36, sayfa 414-418.Emecen, Feridun (2009b). “Selim II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 36, s. 407-414.Emecen, Feridun (2010). “Süleyman I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 38, s. 62-74.Gıynaş, Kamil Ali (2011). “Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Say: 25, s. 245-260.Gür, Nagihan (2014). Klasik Türk Edebiyatında Takriz. Doktora Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi SBE.İnalcık, Halil (1992). “Bayezıd I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 5, s. 231-234.İnalcık, Halil (2003a). “Mehmed I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 28, s. 391-394İnalcık, Halil (2003b). “Mehmed II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 28, s. 395-407.İnalcık, Halil (2006a). “Murad II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, 31, s. 156-164İnalcık, Halil (2006b). “Murad II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, s. 164-172.İnalcık, Halil (2007a). “Osman ”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 33, s. 375-386.İnalcık, Halil (2007b). “Orhan ”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 33, s. 443-453.Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaları Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmua: Osmanlı Şiirinin Kırkambarı, Haz. Hatice Aynur vd., İstanbul: Turkuaz Yayınları, s. 409-431.Köksal, M. Fatih (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz – Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.Köksal, M. Fatih (2018). “Şirvanlı Halîmî’nin (XVII. yy) Hüner Dolu Bir Manzumesi”, IV. Uluslararası Hamza Nigârî Azerbaycan Cumhuriyetinin Kuruluşundun 100. Yılında Türkiye Azerbaycan İlişkileri Sempozyumu Bildiri Kitabı 25-27.10.2018, Amasya 2018. s. 48-52.Kütükoğlu, Bekir (2006). “Murad III”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, s. 172-176.Mecmû’a-i Eş’âr (yz.), Süleymaniye Kütüphanesi Esad Ef. 3484.Tanyıldız, Ahmet (2012). “Şiir Mecmualarının Neşri Hakkında”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 21, s. 224-239.Turan, Şerafeddin (1992). “Bayezıd II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 5, s234-238.Yavuz, Selin (2019). Eskicumalı Hamid Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.