Annex to the Nabi Biography: The Place of Diyarbakır in the Life of Nâbî with the Occasion of the Proof of a Concept

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 1 - 21, 26.12.2019

Ahmet Tanyıldız

https://doi.org/10.34083/akaded.651279

Öz

The texts of classical Turkish literature are
treasures that contain much valuable information belonging to our ancient
culture and history, besides their literary identities. As these texts meet
with today's readers, some ambiguous issues about the classical period are also
clarified. For instance, thanks to new studies, it was necessary to add some
information to the biography of the mighty Dîvân poet Nâbî. The present
biographies do not contain significant information on the influence of
Diyarbakir and the poets there in the education of Nâbî and the evolution of
his poetic style. However, it is understood that Nâbî, who visited Diyarbakir
periodically in his youth, gained serious experiences in this city about
language music and poetry. In this study, Nabi's relationship with Diyarbakir
will be touched on the basis of some new data. Then, the meaning of the poem
will be reevaluated with the help of proofreading of the concept of “amed?” (=
Âmid) in the publication of Divan.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Diyarbakır, Nâbî’s Dîvan, Amida

Nâbî Biyografisine Ek: Bir Kavramın Tashîhi Vesîlesiyle Nâbî’nin Hayatında Diyarbakır’ın Yeri

Öz

Klâsik Türk edebiyatı
metinleri, edebî hüviyetleri haricinde kadîm kültürümüze ve tarihimize ait
birçok kıymetli bilgiyi barındıran hazinelerdir. Bu metinler günümüz okuruyla
buluştukça klâsik döneme dair kimi müphem hususların da açıklığa kavuşmasına
vesile olmaktadır. Söz gelimi yeni çalışmalar sayesinde kudretli Dîvân şairi
Nâbî’nin biyografisine birtakım bilgilerin eklenmesi zarureti doğmuştur. İlgili
mevcut biyografiler Nâbî’nin eğitiminde ve şiir tarzının tekâmülünde
Diyarbakır’ın ve oradaki şairlerin tesiri üzerine kayda değer bilgiler
içermemektedir. Hâlbuki gençliğinde Diyarbakır’ı aralıklarla ziyaret eden
Nâbî’nin; dil, mûsıkî ve şiir konusunda bu şehirde ciddi tecrübeler edindiği
anlaşılmaktadır. Şâir, sanat hayatı boyunca takip edeceği Hikemî üslûbun ilk
örneklerini burada, sohbet meclislerinde yer aldığı ve her biri kendi döneminin
önemli şahsiyetleri arasında sayılan şairlerin etkisiyle vermiştir. Gençlik
döneminde bu şehirdeki hocalardan ve şâirlerden ders alan şâir, İstanbul ve
Halep’te yaşadığı dönemlerde bile burayı ziyaret etmeyi ihmal etmemiştir. Özellikle
ömrünün son devresinde Halep’te görev yaptığı yıllarda çeşitli vesilelerle
Diyarbakır’a gelmiş, şâir ve
sanatkâr dostlarıyla hoş zaman geçirmiştir. Bu çalışmada bazı yeni verilerden
hareketle Nâbî’nin Diyarbakır ile münasebetine temas edilecektir. Şâirin
münşeatındaki kimi mektuplarına ve şiir mecmûalarında yer alan bazı ipuçlarına
bu dikkatle tekrar bakılacaktır. Çalışmanın
son kısmında ise Nâbî Dîvânı’nın son neşrinde yer alan “âmed?” (=Âmid) kavramının tashihi vesilesiyle şiirin anlamı bu
zaviyeyle yeniden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Diyarbakır, Nâbî Dîvânı, Âmid

Kaynakça

• Abakay, Mehmet Ali (2012), “Diyarbakır Hamamları ve Kültür-Sanat Üzerine”,http://www.tyb.org.tr/diyarbakir-hamamlari-ve-kultur-sanat-uzerine-6597yy.htm.
• Aksoyak, İsmail Hakkı (2012), “Nâbî Dîvânı’nda Mekân Tasviri”, Şâir Nâbî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 267-281.
• Alî Emîrî (1328) Tezkire-yi Şu’arâ-yı Âmid, Birinci Cild, Matba’a-yı Âmidî, Dersa’âdet.
• Bektaş, Ekrem (2014), “Diyarbakır Şiir Meclislerinde Urfalı Nâbî”, Alî Emîrî Hatırasına VIII. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Diyarbakır Valiliği Yayınları, s. 65-70.
• Beysanoğlu, Şevket (1996) Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (Birinci Cilt), San Yayınları, Ankara.
• Bilkan, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Bilkan, Ali Fuat (2011), Nâbî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Bilkan, Ali Fuat (2012), “Nâbî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Eserleri”, Şâir Nâbî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 13-71.
• Bilkan, Ali Fuat (2014), “Nâbî, Yûsuf Nâbî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 04.03.2014,http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1846.
• Büküm, Mehmet (2013), Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki 577 Nolu Mecmûanın Tanıtımı, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Büküm, Mehmet (2015), “Nâbî’nin Bilinmeyen Dört Şiiri”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal of Academic Literature), C 1, S 1, s. 1-9.
• Çelebi, İlyas (2012), “Vefk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 42, s. 605-607.
• Güner, Galip; Nurhan Güner (2003) Alî Emîrî-Esâmî-i Şu’arâ-yı Âmid, Ankara: Anıl Matbaası.
• Kadıoğlu, İdris (2010) “Diyarbekir Encümen-i Dâniş’inin Üstâd Şairi Âgâh ve Devrindeki Şairler Üzerindeki Etkisi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2, S 4, s. 35-45.
• Kaya, Hasan (2014), “Divan şiirinde Harf ve Kelime Oyunlarına Dair Bir Tasnif Denemesi”, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S 48, s. 71-114.
• Korkusuz, M. Şefik (2004) Tezkire-i Meşâyıh-ı Âmid, Kent Yayınları, İstanbul.
• Mecmûa-i Eş’âr, Diyarbakır Yazma Eser Kütüphanesi, No: 577.
• Merdin, Saadettin (2014), “İlm-i Hurûf ve Havâss”, http://www.saadettinmerdin.com/genel/162-ilm-i-huruf-ve-havass-seytanat-ilimleri.html.
• Münşeât-ı Nâbî, Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, No: 2174.
• Oktay, Adnan (2014a), “Nâbî’nin Münşeât’ında Şehir ve Diyarbakır”, Alî Emîrî Hatırasına VIII. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Diyarbakır Valiliği Yayınları, s. 335-349.
• Oktay, Adnan (2014b), Nâbî’nin Münşeâtı: İnceleme-Metin, Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Yıldız, Ayşe (2012), “Nâbî Divanı’nı ve Hayriyye’yi Gizli İlimler (Okültizm) Işığında Okumak”, Milli Folklor Dergisi, S 95, s. 63-71.
• Yılmazçelik, İbrahim (2000) “Osmanlı Hâkimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi “Fırat University, Journal of Social Science”, C 10, S 1, s. 233-287.