Bir Mecmûa Üç Kuşak: Vakanüvis Halîl Nûrî Bey'in Oğlu ve Şeref Hanım'ın Babası Nebîl Bey'in Şahsî Mecmûasından Hareketle Aile Bağlarından Şiir Ağlarına

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 257 - 302, 26.12.2019

Ali Emre Özyıldırım

https://doi.org/10.34083/akaded.651888

Cited By: 1

Öz

Mecmûaların Osmanlı edebiyatı çalışmaları açısından
son derece önemli derlemeler olduğu bilinmektedir. Vakanüvîs Halîl Nûrî Bey'in
(ö. 1799) oğlu ve 19. yüzyılın kadın şairlerinden Şeref Hanım'ın (ö. 1860) babası
olan Nebîl'in (ö. 1820) bugüne kadar bilinmeyen küçük şiir mecmûası ise
içindeki farklı şairlere ait şiirler ve nazire ilişkileri bakımından ilgi
çekici bir örnektir. Şairin ilk gençliğinde düzenlenen ve bir tür nazire
derlemesi sayılabilecek olan bu şahsî mecmûada hem bugüne kadar bilinmeyen yeni
şairlere ait gazeller yer almakta hem de bilinen şairlerin kayıp şiirleri bulunmaktadır.
Mecmûa özellikle Mevlevî ve kalemiye mensubu olan meşhur şairlerin
birbirleriyle ilişkilerini ve şuarâ meclislerinin özelliklerini yansıtan bir
içeriğe sahiptir. Bu şiir mecmûası aynı zamanda hem genç bir şairin mecmûa
düzenleme pratiklerine, hem mecmûalarda yer alan şiirlerin divanlara yansıma
sürecine, hem de nazire şiirlerin nasıl bir ortamda yazıldığına ışık tutacak
detaylara da sahiptir. Mecmûada en çok şiiri bulunan isimlerden birinin şairin
yakın aile dostu Şeyh Gâlib (ö. 1799) olduğu özellikle vurgulanmalıdır. Şeref
Hanım'ın (ö. 1860), babasına ait bu mecmûanın sonuna kendi şiirlerini
eklemesiyle derleme daha da zenginleşmiş aile boyu bir mecmûa vasfı
kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nebîl Bey, Şeref Hanım, Vakanüvîs Halil Nûrî, Şeyh Gâlib, mecmûa-i eş'âr, nazire, nezire mecmûası, divan edebiyatı, 18. yy Türk edebiyatı, 19. yy. Türk edebiyatı

Kaynakça

• Ahmed Vâsıf Efendi (2017), Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakâ'iku'l-Ahbâr [Osmanlı Tarihi (1209-1219 / 1794-1805)], haz. Hüseyin Sarıkaya, İstanbul: Çamlıca Yay.
• Aksoyak, İ. Hakkı "Ârif, Ârif Mehmed Efendi", TEİS. www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
• Aktaş, Yasemin (2010), Mehmed Nebil ve Divanı, Yüksek Lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ârif Mehmed Efendi, Dîvançe, Milli Kütüphane, Yz FB 184.
• Arslan, Mehmet, "Rızâ, Ali Rızâ Bey", TEİS. www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
• Bektaş, Ekrem (2007), Muvakkit-zâde Pertev Divanı, Malatya.
• Erdem, Sadık (2002), İkibayraklı-zâde Nesîb ve Divanı, Isparta.
• Fatin Davud (2017), Hâtimetü'l-eş'âr (Fatin Tezkiresi), haz. Ömer Çiftçi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0]. [erişim:1.11.2019]
• Güldöşüren, Arzu (2013), II. Mahmud Dönemi Osmanlı Ulemâsı, Doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Güler, Mehmet (2009), Halil Nuri Divanı Edisyon-Kritik-İnceleme, Yüksek Lisans tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Gürer, Abdulkadir (1993), Şeyh Gâlib Divanı (İnceleme-Metin), Doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Haksever, H. İ. - B. Selçuk - M. Algül (2018), "Sünbül-zâde Vehbî'nin Mektupları", International Journal of Language Academy, 6/5, 353-390.
• Hanîf, Seyyid İbrahim, Dîvan, Millet Kütüphanesi AE Mnz. 121.
• Horata, Osman (1998), Esrar Dede, Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Divanı, Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yay.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988), Son Asır Türk Şairleri, 4 c., İstanbul: Dergâh Yay.
• İpşirli, Mehmet (1988), "Abdullah Nâilî Paşa", İslâm Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 124-125.
• İpşirli, Mehmet (1997), "Halîl Nûrî", İslâm Ansiklopedisi, C. 15, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yay.321-323.
• Kaya, Bayram Ali (2012), Tekke Kapısı: Yenikapı Mevevîhanesi'nin İnsanları, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yay.
• Kaya, Bayram Ali Kaya - Sezai Küçük (2011), Defter-i Dervîşân: Yenikapı Mevlevîhânesi Günlükleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yay.
• Kesik, Beyhan, "Nâilî, Abdullah Nâilî Paşa", TEİS, www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
• Köksal, Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz: Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yay.
• Kurnaz, Cemal (2007), Osmanlı Şair Okulu, , Ankara: Birleşik Yay.
• Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha (2014), "Mehmed Nebîl Bey ve Hicr ü Visâl'i", Turkish Studies, 9/12, 501-562.
• Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha, “Nebîl, Mehmed Nebîl Bey,”, TEİS http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
• Mehmed Süreyya (1308-1311), Sicill-i Osmânî yâhud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, 4 c. İstanbul.
• Neyyir Abdülhalim Dede (2018), Dîvân, haz. Sadık Erdem, Ankara: TDK Yay.
• Öztuna, Yılmaz (1996), Devletler ve Hanedanlar-Türkiye (1074-1990), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Parlakkılıç Mucan, Ayşe (2015), "Seyyid İbrahim Hanîf'in 'Menâzilü'l-harameyn'i", İSTEM, 26, 2015, 95-104.
• Râmiz (1994), Âdâb-ı Zurefâ, haz. Sadık Erdem, Ankara: AKM Yay.
• Sarıkaya, Hüseyin (2018), "Vakanüvîs Halîl Nûrî Bey ve Tarihinin Neşri Üzerine Bazı Mülahazalar", Osmanlı Araştırmaları, 51, 419-457.
• Şeref Hanım (2018), Dîvan, haz. Mehmet Arslan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0] [erişim:1.11.2019]
• Taştan, Erdoğan (2012), "Şeyh Gâlib ve Yayımlanmamış Şiirleri", Turkish Studies, 7/4, 2825-2855.
• Toparlı, Recep - M.Sadi Çöğenli (1992), Divan-ı Halim Giray, 2. bs., Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.
• Toprak, Seydi Vakkas (2013), "Bir Osmanlı Vakanüvisi ve Mezartaşı Kitabesi", Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 3, 51-62.
• Tuman, M. Nail (2001), Tuhfe-i Nâilî, haz. C. Kurnaz-M. Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yay.
• Vakanüvis Halil Nûrî Bey (2015), Nûrî Tarihi, haz. Seydi Vakkas Toprak, Ankara: TTK Yay.
• Yazar, İlyas (2006), Kânî Divanı (İnceleme-metin), Doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
• Yıldız, Alim, "Şâkir, Ahmed Paşa", TEİS, turkedebiyatiismlersozlugu.com [erişim:1.11.2019]