Hacı Bektâş-ı Velî’nin Eserlerinde Geçen Akrabalık Adları

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 265 - 280, 30.08.2020

Fatma Koç

https://doi.org/10.34083/akaded.739374

Cited By: 2

Öz

Bir dilde akrabalık adları o dildeki söz varlığı için önemli bir yer tutar. Bu durum Türk dili için de geçerli olmakla birlikte insan ilişkilerinin dile bir yansıması olarak da görülmelidir. Akrabalık insanların birbirleriyle olan ilişkilerinin belli bir yakınlığa göre konumunu bildirmektedir. Dolayısıyla bir dildeki akrabalık ile ilgili söz varlığının çok olması o dil için bir zenginlik olarak addedilmelidir. Toplumda sosyal paylaşımı, dayanışmayı ve yardımlaşmayı ayakta tutan unsur akrabalık bağlarıdır. Türk kültüründe akrabalık ilişkileri önemli bir yer tutmaktadır. Bu durum aynı zamanda sosyokültürel yapının ayakta kalmasını da sağlamıştır. Dil ve kültür birbiriyle sıkı bir ilişki içerisinde olduğu için sosyokültürel yapı doğal olarak söz varlığına da yansımıştır. Türkçe akrabalık bildiren kelimeler açısından zengin bir dildir. Çünkü Türk toplumu akrabalık ilişkilerine ve geleneklerine oldukça değer vermiştir. İnsanların sosyal ilişkilere ve kültürlerine son derece bağlı olması doğal olarak söz varlığını etkilemiştir. Çalışmada Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât, Velâyet-nâme, Fatihâ Tefsiri ve Besmele Tefsiri olmak üzere toplam dört eserinde yer alan akrabalık adlarının ortaya çıkarılmış ve bu noktada tarama yöntemi kullanılmıştır. Tespit yöntemiyle akrabalık değerine sahip olan sözcükler belirlenmiştir. Sözcükler gruplandırma yöntemi kullanılarak iki başlık altında toplanmış ve kategorize edilmiştir. Sonraki aşamada sözcükler, metindeki anlamına göre değerlendirilmiş olup metinde geçtiği yer ile birlikte cümle içinde verilmiştir. Cümlelerin ait olduğu metinlerin kısaltması ise cümlenin yanında belirtilmiştir. Tespit edilen sözcüklerin kullanım sıklıkları belirlenerek çıkarımlara ulaşmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akrabalık Terimleri, Hacı Bektâş-ı Velî, Söz Varlığı

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Kınship Names In The Works Of Hacı Bektâş-ı Velî

Öz

Kinship names in a language have an essential place in the vocabulary in that language. While this is also true for the Turkish language it should also be seen as a reflection of human relations to the language. Kinship reports the position of the relations of people with each other according to a certain proximity. Therefore the fact that there is a high word about kinship in a language should be considered as a wealth for that language. Kinship ties are the element that keeps social sharing solidarity and solidarity in society alive. Kinship relations have an important place in Turkish culture. This also enabled the sociocultural structure to survive. Since language and culture are in close relationship with each other the sociocultural structure is naturally reflected in the vocabulary. Turkish is a language rich in terms of reporting relatives. Because Turkish society has valued kinship relations and traditions. The fact that people are highly dependent on social relationships and cultures has naturally affected their vocabulary. In the study screening the kinship names in the four works of Hacı Bektâş-ı Velî’s articles such as Makâlât, Velâyet-nâme, Fatihâ Tefsiri and Besmele Tefsiri were revealed and screening method was used at this point. Words with kinship value were determined by the method of detection. Words were gathered and categorized under two headings using the grouping method. In the next stage the words were evaluated according to their meaning in the text and given in the sentence with the place in the text. The abbreviation of the texts to which the sentences belong is stated next to the sentence. It is aimed to reach inferences by determining the frequency of use of the detected words.

Anahtar Kelimeler

Kinship Names, Hacı Bektâş-ı Velî, Vocabulary

Kaynakça

• Acar, Muhammed(2013). “Çağdaş Rus ve Türk Dillerinde Akrabalık Terimi Olarak ‘Ana’, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, (1)2: 8-14. Aydın, Erhan(2014). Orhon Yazıtları. Konya: Kömen Yay. Dilçin, Cem(1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. Duran Hamiye(2007).Velâyet-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Duran Hamiye(2014). Besmele Tefsiri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Duran Hamiye.(2006). Makâlât. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ercilasun, Ahmet Bican(2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. Ankara: Dergâh Yay. Gülensoy, Tuncer(2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. Güner, Nurhan(2013). “Kadınla İlgili Eski Türkçe Bir Kelime: Uragut”, Turkish Studies, (8)9: 2659-2669. Karahan, Leyla(2009). “Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği”, Dil Araştırmaları Dergisi, 4: 17-24. Özcan, Hüseyin(2012). Hünkâr’ın Fatiha Tefsiri. İstanbul: Ufuk Yay. Özden, Muharrem(2017). “Trakya Ağızlarında Bulunan Akrabalık Adları Üzerine Bir Tasnif Çalışması”, Sosyal Bilimler Dergisi, (4)10: 260-281. Öztürk, Nurettin(2002). “Ahilik Teşkilatı ve Günümüz Ekonomisi, Çalışma Hayatı ve İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7: 1-12. Parlatır, İsmail(2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. Tekin, Talat(1960). “Amca ve Teyze Kelimeleri Hakkında”. Belleten, 8: 283-294. Tietze, Andreas(2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati. İstanbul: Simurg Yayıncılık.