Halide Edib’in Maske ve Ruh’taki Savaş Karşıtı Duruşu

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 833 - 850, 30.12.2020

Neslihan Albay

https://doi.org/10.34083/akaded.826943

Öz

Halide Edip Adıvar'ın 1930'larda yazdığı Maske ve Ruh’ ta, karşılaşılan dünya sorunları ve tehditlere Türk mizah ve felsefesinin önemli isimlerinden Nasreddin Hoca'nın bakış açısıyla yaklaşılır. Akşehir'de Nasreddin Hoca'nın felsefesinden etkilenmesi, ona bu üslupta böyle bir eser yazması için ilham vermiştir. Oyundaki başlıca isimler Shakespeare ve Nasreddin Hoca'dır. Halide Edip, bu iki kişiliği öldükten sonra dünyaya gönderme fantazisi geliştirir ve olaylar bu yönde gelişir. Bir önsöz ve dört perdeden oluşan Maske ve Ruh, zaman ve mekân unsurlarına bağlı olmayan, parçalı anlatımın tercih edildiği bir eserdir. Mekânlar, dünya ve ahiret veya genel olarak yeryüzü ve gökyüzü olarak sınıflandırılabilir. Oyun boyunca, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından hemen sonra meydana gelen tepeden inme reformları ve batılılaşma sürecini eleştiren Halide Edip, savaşların ruh ve bedenin şekillenmesindeki yıkıcı etkilerini bizzat tecrübe etmiş biri olarak, savaş ortamında insanların maddi ve manevi iki yönlü doğasını yakından tecrübe etmiştir. Olgunluk yıllarında tercih ettiği gönüllü sürgün döneminde Amerika ve Hindistan gezilerinde doğuyu ve batıyı görmüş ve bir karşılaştırma yapmıştır. Etkilendiği yazarları ve şahsiyetleri bir araya getirmek ve anlamları birbirine karışmış “iyi” ve “kötü” kavramlarına bağlı olarak maskelerin ardına gizlenmiş insanın gerçek yüzünü ortaya çıkarmak istemiştir. Bu makalenin amacı, savaş karşıtı edebiyatın bir örneği olarak Maske ve Ruh’ un, Halide Edip’in savaş karşıtı duruşunu ve pasifist milliyetçiliğini nasıl örneklediğini göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib, Maske ve Ruh, savaş karşıtı, modernleşme, ırkçılık, makineleşme

Destekleyen Kurum

İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ

Teşekkür

İlgi ve desteğiniz için teşekkür ederim.

Halide Edib’s Anti-War Stance in Masks or Souls

Öz

In Masks or Souls written by a well-known woman novelist and feminist activist, Halide Edib Adıvar in 1945, the world problems and threats encountered are approached from the perspective of Nasreddin Hodja, one of the important figures of Turkish humor and philosophy in the thirteenth-century. Her being influenced by the philosophy of Nasreddin Hodja in Akşehir inspired her to write such a work in this style. The major people in the play are William Shakespeare and Nasreddin Hodja. Halide Edib develops a fantasy about sending these two personalities to the world after death, and events develop in this direction. Consisting of a prologue and four acts, Masks or Souls is a work in which fragmentary expression is preferred, which does not depend on time and space elements. Spaces can be classified as earth and the hereafter or earth and sky in general. Criticizing the top-down structure of the reforms and westernization process that took place immediately after the declaration of the Turkish Republic in 1923 throughout the play, Halide Edib closely experienced the material and spiritual two-way nature of people in the war environment as a person who personally experienced the destructive effects of wars on the shaping of the soul and body. During the voluntary exile period that she preferred during her maturity years, she saw the east and the west on her trips to America and India and made a comparison. She wanted to bring together the writers and personalities she was influenced by and reveal the true face of the human being hidden behind masks because the meanings of the concepts of “good” and “bad” are intertwined. The objective of this paper is to show how Masks or Souls epitomizes Halide Edib’s anti-war stance and pacifist nationalism as an example of anti-war literature.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib, Masks or Souls, anti-war, modernization, racism, mechanization

Kaynakça

• Adak, Hülya (2004). “An epic for peace (Introduction to Halide Edib’s Memoirs).” In Memoirs of Halide Edip. Istanbul: Gorgias Press.
• Adivar, Halide Edib (1935). Conflict of East and West in Turkey. Lahore: Ripon Press.
• Adivar, Halide Edib (1968). Kenan Cobanları-Maske ve Ruh. İstanbul: Atlas Kitabevi, 1968. ——. Maske ve Ruh. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1945. ——. Memoirs of Halide Edib. 1926. Piscataway: Gorgias, 2005. Print ——. Turkey Faces West: A Turkish View of Recent Changes and Their Origin. New Haven: Yale UP, 1930. Print.
• Andrea, Bernadette Diane (2006). “Dialogism between East and West: Halide Edib’s Masks or Souls?” Journal for Early Modern Cultural Studies 6.2: 5–21. JSTOR. Web. 14 Feb. 2013.
• Boyd, Özlem Eser (2012). “MOS: Halide Edib's Pacifism as a Playwright”.
• Dicle, E. (2014). “Akşehir ve Kalopatya/Ütopya ile Distopya arasında.” İstanbul Şehir Üniversitesi Türkiye’de Kadın Yazarlığın Tarihi III. Konferans Sunumu.
• Durakbaşa, Ayşe (2000). Halide Edib: Türk Modernleşmesi ve Feminizm. İstanbul: İletişim.
• Earle, Edward Mead. Preface. Turkey Faces West: A Turkish View of Recent Changes and Their Origin. By Halide Edib. 1930. New Haven: Yale UP. ix-xiv. Print.
• Enginün, İnci (2000). Araştırmalar ve Belgeler. İstanbul: Dergah Yayınları. —. (2007). Halide Edip Adıvar’ ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. Istanbul: Dergah Yayınları.
• Hasan, Mushirul (2010). Between Modernity and Nationalism: Halide Edip’s Encounter with Gandhi’s India. New Delhi: Oxford UP.
• Saban, Nedim (2016). Halide Edib Adıvar Tiyatrosu. Master’s diss. İstanbul.