About The Archaic Vocabulary in Çorum Dialect

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 851 - 871, 30.12.2020

Zühal Ölmez Nermin Değer

https://doi.org/10.34083/akaded.828599

Öz

The efforts to register the vocabulary in Anatolian Dialects, which started in 1932, have made a great progress with the beginning of the publication process of Derleme Sözlüğü in 1963. In addition, the rich vocabulary in Anatolian dialects has been unearthed and continues to be unearthed with new studies based on material collected from every region, province, district and village. The vocabulary in the dialects is particular importance in terms of the preservation of archaic Turkish words. A portion of such words sound different in Turkey who are living with the Turkish. It is stated that these ancient words live in the same sense as their old form in Anatolian dialects or meaning expansion, meaning narrowing, etc. It is seen that it has survived to the present day. In this study, archaic words in Çorum dialect were determined and approximately 350 archaic words were determined. Since it is not possible to evaluate all the words within the framework of the article, it it not possible to evaluate the vocabulary in short, and today it is not used in the standart language or written language, but it is not very common in Anatolian dialects (belinlemek, bahanak, danlamak, gelengi, goynumek, günülemek, kağşamak, örklemek, süsmek, yumuş) origin information will be emphasized. Based on the earliest stages of the Turkish language, the changes that words have undergone in historical periods will be discussed. By specifying the oldnesses of the identified words in terms of structure and meaning, the usage of the words in these phases will be revealed by comparing them with the historical periods of Turkish.

Anahtar Kelimeler

Çorum Dialect, archaic features, Anatolian Dialects, vocabulary

Çorum Ağzındaki Eskicil Söz Varlığından Örnekler

Öz

1932’den itibaren başlayan Anadolu Ağızlarındaki söz varlığının kayıt altına alınması çalışmaları, 1963’ten itibaren Derleme Sözlüğü’nün yayımlanma sürecinin başlamasıyla büyük bir gelişme kaydetmiştir. Bunun yanı sıra her bölgeden, ilden, ilçeden, köyden derlenen malzemeye dayanan yeni çalışmalarla Anadolu ağızlarındaki zengin söz varlığı ortaya çıkarılmış ve çıkarılmaya devam etmektedir. Ağızlardaki söz varlığı Tarihi Türk dillerindeki eskicil sözcüklerin korunması itibariyle de ayrı bir önem arz etmektedir. Bu tür sözcüklerin bir kısmı Türkiye Türkçesinde de kimi ses değişikleriyle yaşamaktadır. Bu eskicil sözcüklerin Anadolu ağızlarında eski biçimiyle aynı anlamda yaşadığı ya da anlam genişlemesi, anlam daralması vb. durumlara uğrayarak günümüze kadar ulaştığı görülmektedir. Bu çalışmada Çorum Ağzındaki eskicil (arkaik) sözcükler belirlenmeye çalışılmış ve yaklaşık 350 civarında eskicil sözcük tespit edilmiştir. Makale çerçevesinde tüm sözcüklerin değerlendirilmesi mümkün olmadığından kısaca söz varlığı üzerinde durularak bugün ölçünlü dilde ya da yazı dilinde kullanılmayıp Çorum ve yakın çevre ağızlarında yaşayan, Anadolu ağızlarında çok yaygın olmayan on sözcüğün (belinlemek, bahanak, danlamak, gelengi, goynumek, günülemek, kağşamak, örklemek, süsmek, yumuş) köken bilgisi üzerinde durulacaktır. Türk dilinin en eski evrelerinden yola çıkılarak tarihî dönemler içerisinde sözcüklerin geçirdiği değişimler ele alınacaktır. Tespit edilen sözcüklerin yapı ve anlam bakımından eskicilliği belirtilerek, Türkçenin tarihi dönemleri ile karşılaştırılarak sözcüklerin bu evrelerdeki kullanım şekilleri ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çorum Ağzı, eskicil öğeler, Anadolu Ağızları, söz varlığı

Kaynakça

• Bläsing, U. (2011). ‘Woher kommt eigentlich Türkisch *düğe, ‘eine junge Kuh’?’, Türk Dilleri Araştırmaları, 21 (1), Yaz, Göttingen-İstanbul. Boeschoten, H. E., J. O’kane, M. Vandamme. (1995). Al-Rabghūzı. The Stories of the Prophets. Qiṣāṣ al-Anbbiya’ An Eastern Turkish Version. Volume II, Leiden. New York. Köln: E.J. Brill.