The Comparison of Turkish Prosaic Books of Advice Based on Number Symbolism and Katip Ali Efendi's Pandnama

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 1069 - 1092, 30.12.2020

Şeyma Benli

https://doi.org/10.34083/akaded.829135

Cited By: 3

Öz

This article focuses on Kâtip Ali Efendi’s pandnama (book of advice) and its comparison with similar works. Following the inquiries made regarding the identity of Kâtip Ali Efendi, who is presumed to have been alive in the late XVIth century and/or XVIIth century, his work Pandnama has been analyzed in terms of form and content. This concise prose work, written in a simple style, has two striking features. The first is that it consists entirely of quotes. These quotations are excerpted from the sayings of people belonging to various groups such as prophets, the Twelve Imams, Sufis, philosophers, scholars, and statesmen. The second is that the work bases on number four, in other words, the compiled advice always consists of four elements. In the article, I have discoursed what the number four symbolizes and why this number might be preferred in a pandnama. Moreover, I have compared Kâtip Ali Efendi’s work with Abdulkerim b. Mehmed’s work Nasâyihu'l-Ebrâr and Nasuh Nevâlî’s work Çeşme-i Hayât, which are both prosaic books of advice based on the number four and written in the XVIth century. After revealing the correlation between these works, I have transcribed Kâtip Ali Efendi’s work into the Latin alphabet.

Anahtar Kelimeler

Book of advice, Katip Ali Efendi, Number Symbolism, Ottoman Literature, Pandnama

Dört Dörtlük Öğütler: Dört Sayısı Üzerine Kurulmuş Türkçe Mensur Nasihatnamelerin Mukayesesi ve Kâtip Ali Efendi’nin Pendnâme’si

Öz

Bu makale, XVI. yüzyılın sonlarında veya XVII. yüzyılın başlarında hayatta olduğu tahmin edilen Ali Efendi isimli bir kâtibin telif ettiği pendnameyi ve benzeri eserlerle mukayesesini konu edinmektedir. Hakkında oldukça sınırlı bilgi bulunan Kâtip Ali Efendi’nin kimliği üzerinde yapılan sorgulamaların ardından Pendnâme adlı eseri şekil ve içerik yönüyle incelenmiştir. Sade bir üslûpla yazılmış bu kısa mensur eserin dikkat çekici iki özelliği bulunmaktadır. Birincisi, baştan sona alıntılardan oluşmasıdır. Bu alıntılar peygamberler, On İki İmam, mutasavvıflar, filozoflar, âlimler ve yöneticiler gibi çeşitli gruplara mensup kişilerin sözlerinden yapılmıştır. İkincisi ise dört sayısı üzerine kurgulanmış, hep dört maddeden oluşan nasihatlerin seçilmiş olmasıdır. Makalede, dört sayısının neleri sembolize ettiği ve bir pendnamede neden bu sayının tercih edilmiş olabileceği üzerinde durulmuş, benzer şekilde alıntılardan oluşan ve dört sayısını esas alan iki mensur pendname daha araştırmaya dahil edilmiştir. İkisi de XVI. yüzyılda telif edilmiş olan, Şeyhülislam Ebussuûd Efendi’nin torunu Abdülkerim b. Mehmed’e ait Nesâyihu’l-Ebrâr ile Nasuh Nevâlî’ye ait Çeşme-i Hayât, Kâtip Ali Efendi’nin Pendnâme’si ile karşılaştırılmış, bu eserler arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. Son olarak Kâtip Ali Efendi’nin eserinin çeviri yazımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kâtip Ali Efendi, Nasihatname, Osmanlı Edebiyatı, Pendname, Sayı Sembolizmi

Kaynakça

• el-Akfehsî, Muhammed b. Ahmed b. İmâd (1992). El-İrşâd ilâ mâ Vaka‘a fi’l-Fıkh ve gayrihî mine’l-A‘dâd (ez-Zerî‘a ilâ Ma‘rifeti’l-A‘dâdi’l-Vâride fi’ş-Şerî‘a). (Ed. Ali Muavvad, vd.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Acar, Serper (2009). Necati Bey Divanı Sözlüğü Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, Musa (2013). İslam Öncesi Fars Öğüt Edebiyatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Benli, Şeyma (2019). Bir Metin Yeniden Yazılırken Neler Değiştirilir: Mahzenü’l-Esrâr ve Dâfi‘u’l-Hüzn Örneği. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 22, 137-170. DOI: 10.15247/dev.2611
• Canım, Rıdvan (2014). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker.
• Çağrıcı, Mustafa (1992). Behcetü’l-Mecâlis. TDV İslam Ansiklopedisi, V, İstanbul: TDV, 348-349.
• Çakır, Müjgan (2013). Büzürcmihr-i Hakîm’in Nûşirevân-ı Âdil Adına Yazdığı Zafer-nâme’nin Türkçe Tercümeleri Üzerine Bir Değerlendirme ve Bir Zafer-nâme Tercümesi. Ahmet Atillâ Şentürk Armağanı. (Ed. Ahmet Kartal ve M. Mahur Tulum). İstanbul: Akademik Kitaplar. 167-186.
• Çelik, Aysun (2019). Sayı Sembolizmi Bağlamında Garîb-nâme. Gazi Türkiyat Dergisi, 24, 67-92.
• Dijital Yazma Eser Kataloğu. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Erişim 5 Ekim 2020. http://www.yazmalar.gov.tr/eser/dafiul-huzn/139654
• Ekinci, Ramazan (2012). 16. Asırda Yazılmış Mensur Bir Nasihat-Nâme: Abdülkerim bin Mehmed’in Nesâyihu’l-Ebrâr’ı. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (2), 423-441. DOI: 10.7827/TurkishStudies.3321
• Feridüddin-i Attar (1993). Pendname. (Çev: M. Nuri Gençosman). İstanbul: MEB.
• İbn Abdülber (1981). Behcetü’l-Mecâlis ve Ünsü’l-Mecâlis. (Thk. Muhammed Mursî el-Hûlî). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İmamoğlu, Fatma (2018). Muhammed Zahrî Efendi’nin Miftâh-ı Pend Adlı Eseri ve Osmanlı Dönemi Pendname Geleneği İçerisindeki Yeri (İnceleme-Metin). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaplan, Mahmut (2001). Manzûm Nasîhat-nâmelerde Yer Alan Konular. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 133-185.
• Kaplan, Yunus (2014). Hatmî, Salih Çelebi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 18 Kasım 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hatmi-salih-celebi
• Kaya, Elif (2017). “Kıyâfet-nâme-i Ekâlîm-i Seb‘a ve Hayavân.” ASOS Journal, 5 (53), 444-459. DOI: 10.16992/ASOS.12703
• Köksal, Mehmet Fatih (2013a). Kâtibî, Seydi Ali Çelebi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 5 Ekim 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/katibi-seydi-ali-celebi
• Köksal, Mehmet Fatih (2013b). Sâlih Çelebi, Celâl-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 18 Kasım 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salih-celebi-celalzade
• Kurnaz, Feride (2018). Nasuh Nevâlî’nin Çeşme-i Hayât Adlı Nasihatnâmesi İnceleme-Metin-Sözlük. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pamuk, İnci (2016). İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi’nde Şevket Rado Yazmaları Arasında Bulunan ŞR_000190 No’lu Nasihatname (İnceleme-Metin-Dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Reinert, B (1987, updated: 2011). Attâr, Farîd-al-dîn. Encyclopaedia Iranica. III (1), 20-25. Erişim 11 Kasım 2020. http://www.iranicaonline.org/articles/attar-farid-al-din-poet
• Schimmel, Annemarie (2000). Sayıların Gizemi. (Çev. Mustafa Küpüşoğlu). İstanbul: Kabalcı.
• Yeniterzi, Emine (2006). Ahmed-i Dâ’î’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Adlı Mesnevisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 1-25.
• Yıldırım, Nimet (2005). Enderz-i Oşnâr-i Dânâ: Bilge Oşnâr’ın Öğüdü. EKEV Akademi Dergisi, 9 (24), 219-232.