Deyişbilimsel Çözümleme Yoluyla Nâzım Hikmet’in “Dünyanın En Tuhaf Mahluku” Şiirinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 149 - 170, 30.04.2021

Gökçe Ulus

https://doi.org/10.34083/akaded.827311

Öz

Nâzım Hikmet Ran, Türk Edebiyatı’nın en güçlü şairlerinden biridir. Dünya görüşüyle uyumlu olarak, şiirde büyük bir devrim yaptığı söylenebilir. Söyleyiş, konu ve biçim açısından şiirleri yenilikler barındıran eserlerdir. Özgürlük, barış, umut, mücadele, aşk, ölüm, hasret, eşitlik Nâzım Hikmet şiirlerinin en sık rastlanan temleridir. Geniş kitleler için sembol haline gelen Nâzım Hikmet, Cumhuriyet Dönemi’nde serbest müstezat biçiminin ilk ve başarılı örneklerini vermiştir. Şair kimliğiyle öne çıkan Nâzım Hikmet’in düzyazıları, mektupları, çevirileri, senaryoları da vardır. Uzun yıllar mahkûm olmuş ve hayatının son döneminde ülkesine hasret yaşamak zorunda kalmıştır. Her döneminde Türkçeyi ustalıkla kullanır. Şiirindeki ustalığını şiirin sesinde, üslûbunda ve anlamında göstermekle kalmamış; görsel düzenlemesiyle şiirdeki duyguları görünür hâle getirmiştir.

Bu makalede Nâzım Hikmet’in 1947 yılında yayımlanan Dünyanın En Tuhaf Mahluku şiiri, deyişbilimin ışığında incelenmiştir. Bu çalışmada koşutluk, yineleme, önceleme ve sapma ölçütleri kullanılacaktır. Şiirin anlamına ulaşmak için izlenen bu yolu kullanarak birinci bölüm “Sözbilimsel Ögeler”, ikinci bölüm “Kurgu ve Yapı Taslakları” başlığı altında incelenecektir. Şiirdeki dil kullanımları üzerinden sonuç bölümünde bir yargıya varılacaktır. Söyleyiş özelliklerinin şiirin anlamını destekleme noktasında oynadığı rol ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nâzım Hikmet, şiir, biçembilim, deyişbilim

The Poetry of Nâzım Hikmet Through Scientific Analysis Investigation of “The World's Weirdest Creatures”

Öz

Nâzım Hikmet Ran, is one of the most powerful poets of Turkish Literature. He made a great revolution in Turkish poetry, which is in line with his ideology. Poems are works of innovation in terms of discourse, subject and form. Freedom, peace, hope, struggle, love, death, longing, equality are the most common themes of Nâzım Hikmet's poems. He has become a symbol for the masses. Nâzım Hikmet created new and successful examples of poetry in the Republic Period. Nâzım Hikmet, known as a poet, also has prose, letters, translations and scenarios. He was imprisoned for many years and had to live longing for his country in the last period of his life. He has always used Turkish skillfully. He not only demonstrated his mastery of poetry in the voice, style and meaning of the poem; but also made the emotions in poetry visible with its visual arrangement. He showed his mastery of poetry in the sound, style and meaning of the poem; moreover, he made the emotions in poetry visible with his visual arrangement.

In this article, Nâzım Hikmet's poem The World's Weirdest Creatures, published in 1947, was analyzed in the light of stylistics. In this branch of science, parallelism, repetition, prioritization and deviation criteria will be used while analyzing literary texts. Using this way to reach the meaning of the poem, the first part addresses to “Speech Elements”, the second part will be examined under the title of “Setup and Building Drafts”. A judgment will be made in the conclusion section over the use of language in poetry.

The role played by the features of discourse in supporting the meaning of the poem will be tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Nâzım Hikmet, poetry, stylistics

Kaynakça

• Aksan, D. (2005). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2009), Nâzım Hikmet Şiirinin Gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çolak, V. (2011), Şiir Nedir ve Nasıl Yazılır?, İstanbul: İkaros Yayınları.
• Dilçin, C. (2004). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eagleton, T. (2011). Şiir Nasıl Okunur (Çev. Kaya Genç). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Eco, U. (1995). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti (Çev. Kemal Atakay). İstanbul: Can Yayınları.
• Gökalp Alpaslan, G. G. (2010). “Hangi Çılgın Bana Zincir Vuracakmış? Şaşarım!”. İstiklâl Marşı İstikbâl Marşı 41 Dize 41 Yorum. Yay. Hzl. Hasan Akay ve M. Fatih Andı. İstanbul: Hat Yayınevi. 213-220.
• Gökalp Alpaslan, G. G. (2012). ““Kerem Gibi” Şiirine Deyişbilimsel Bir Bakış”. Şerif Aktaş’a Armağan. Yay. Hzl. Prof. Dr. Yakup Çelik. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. 31-50.
• Özünlü, Ü. (2001), Edebiyatta Dil Kullanımları, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Öztekin, Özge (2010). Çelebizâde Âsım Divan. Ankara: Ürün Yayınları.
• Ran, N. H. (2009), Yatar Bursa Kalesinde, Bütün Eserleri: 4, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Todorov, T. (2001), Poetikaya Giriş, İstanbul: Metis Yayınları.
• Wellek, R. ve Warren, A. (2001). Yazın Kuramı (Çev. Yurdanur Salman, Suat Karantay). İstanbul: Adam Yayınları.
• Yalçın, M. (2010), Şiirin Ortak Paydası 1, İstanbul: İkaros Yayınları.