Journal of Poems Presented to Defterdar Mehmed Behcet Efendi (Aemnz 575)

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 58 - 111, 30.04.2021

Zahide Efe

https://doi.org/10.34083/akaded.863365

Cited By: 1

Öz

When the divans, one of the most important works of classical Turkish literature, are examined, we come across many poems written with various relations to many people such as sultans, grand viziers, viziers, shaykh al-islam and governors. These poems were written in order to gain the compliments of the person to whom they presented their poems, sometimes to express their expectations, and sometimes to show the power of their art.

It is seen that these poems, which we encounter scattered in the divans, were brought together in some journals and compiled on behalf of certain individuals. The journal, which constitutes the subject of this study, is a poetry journal with these features and was prepared in the name of Defterdar Mehmed Behcet Efendi, one of the 18th century statesmen.

This journal, which contains poems written for Behcet Efendi, is registered at Folk Library Ali Emiri Manuscripts at number 575. In the work, there are 111 poems written with poetry forms such as stanza, verse, ode, ghazal, mesnevi, terc-i bend and tahmis belonging to 43 poets who lived in the 18th century.

In this study, first of all, brief information about Mehmed Behcet Efendi is given and the features of the journal’s form and content are emphasized. Then, some examples of poems in the journal were given and the classification of the poems in the journal was made according to MESTAP.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Journal, Defterdar Mehmed Behcet, History

Defterdar Mehmed Behcet Efendi’ye Sunulan Şiirler Mecmuası (Aemnz 575)

Öz

Klasik Türk edebiyatının en önemli eser türlerinden olan divanlar incelendiğinde başta padişahlar olmak üzere sadrazamlar, veziriazamlar, şeyhülislamlar, valiler gibi pek çok kişiye çeşitli münasebetlerle yazılmış çok sayıda manzumeye rastlanılmaktadır. Bu şiirler, şairlerin bazen manzumelerini sundukları kişilerin iltifatını kazanmak, bazen beklentilerini dile getirmek, bazen de sanat kudretini göstermek maksadıyla kaleme alınmıştır.

Divanlarda dağınık halde karşımıza çıkan bu manzumelerin bazı mecmualarda bir araya getirilerek belli şahıslar adına derlendiği görülmektedir. Bu çalışmamızın konusunu teşkil eden mecmua da bu özelliklere haiz bir şiir mecmuası olup 18. yüzyıl devlet adamlarından Defterdar Mehmed Behcet Efendi adına tertip edilmiştir.

Behcet Efendi için yazılan manzumeleri ihtiva eden bu mecmua, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Yazmaları 575 numarada kayıtlıdır. Eserde 18. yüzyılda yaşamış 43 şaire ait kıt‘a, nazm, kaside, gazel, mesnevi, terci-i bend ve tahmis gibi nazım şekilleri ile yazılmış 111 manzume yer almaktadır.

Bu çalışmada öncelikle Mehmed Behcet Efendi hakkında kısaca bilgi verilmiş ve mecmuanın şekil ve muhteva özelikleri üzerinde durulmuştur. Ardından mecmuada yer alan manzumelerden bazı örnekler verilerek mecmuadaki şiirlerin MESTAP’a göre tasnifi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Mecmua, Defterdar Mehmed Behcet, Tarih

Kaynakça

• Akbayar, N. (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yayınları.
• Akkaya, H. (1994). Nevres-i Kadim ve Türkçe Divanı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Akkaya, H. (2013). Nevres-i Kadîm, Abdürrazzâk. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevresi-kadim-abdurrazzak.
• Aksoyak, İ. H. (2013). Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade.
• Aksoyak, İ. H. (2014). Besîm, Ömer Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/besim-omer-efendi.
• Aksoyak, İ. H. (2014). Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/musellem-ebulvefa-seyh-ahmed-musellem.
• Aksoyak, İ. H. (2015). Rahmî, Mustafa Rahmî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmi-mustafa-rahmi-efendi.
• Arslan, M., ve Aksoyak, İ. (t.y.). Haşmet Külliyatı (Dîvân, Senedü’ş-şuara, Viladet-name, İntisabü’l-müluk). Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aslan, M. (2019). Zâtî, Revânî ve Sürûrî Örneğinde Yavuz Sultan Selim’e Yazılan Kasideler. Türk Dili, 48-58.
• Aynur, H. ve Şen, F. M. (2019). “Hıfzî Ağa’nın (ö. 1173/1759-60) I. Mahmûd İçin Yazılan Şiirler Mecmûası (TSMK-Revan 1977) Üzerine”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (4), s. 39-73.
• Beşli, Z. (2007). Ömer Besim Divanı (Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanı'nın İncelemesi). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Büyükkarcı Yılmaz, F. (2014). Feyzî (Elîfî), Elîfî-zâde Feyzullâh Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feyzi-elifi-elifizade-feyzullah.
• Çınarcı, M. (2007). Şeyhülislâm Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş Şu’ârâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tazi.
• Çiftçi, Ö. (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Demirkazık, H. (2009). Mustafa Fenni Divan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi.
• Demirkazık, İ. (2014). Fennî, Hacı Mustafa. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fenni-haci-mustafa.
• Demirsoy, S. (2010). Vekâyi‘-i Ali Paşa (İnceleme-Metin). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Efe, Z. (2019). Sultan II. Mustafa için yazılan şiirler mecmuası. RumeliDE Dil ve Edebiyat (19), 460-493.
• Elmas, S. (1997). Rahmi (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Erdem, S. (1994). Ramiz ve Adab-ı Zurafa'sı İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. Ergun, S. N. (1936). Türk Şairleri. C.3. İstanbul.
• Göker, İ. ve Ekinci, R. (2014). Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasib-muminzade-ahmed-efendi.
• Hakverdioğlu, M. (2007). Edebiyatımızda Lâle Devri ve Nevşehirli Dâmat İbrâhim Paşa’ya Sunulan Kasideler İnceleme-Metin. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Işınsu Durmuş, T. (2020). Yöneticilere Sunulan Kasideler Üzerinden Osmanlı Edebî Himâye Geleneğinin Seyri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi(25), 191-275
• İnan, G. (2013). Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârîh’i. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Kaplan, Y. (2014). Kâşif, Şâtır-Zâde Mehmed Emîn Kâşif Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kasif-satirzade-mehmed-emin-kasif.
• Kayaokay, İ. (2017). Şeyhülislâm Yahyâ İçin Yazılan Kasideler. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi (Mikad), 1(2), 108-159.
• Kesik, B. (2014). Mâhir, Lütfullâh Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahir-lutfullah-efendi.
• Kesik, B. (2014). Necîb, Suyolcu-zâde Mehmed Necîb Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necib-suyolcuzade-mehmed-necib.
• Kesik, B. (2014). Rûhî, Mustafa Rûhî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruhi-mustafa-ruhi-efendi.
• Kesik, B. (2014). İffet, Mustafa İffet Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/iffet-mustafa-iffet-efendi.
• Kesik, B. (2014). Emîn, Abbas-zâde Mehmed Emîn Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 07. 01. 2021], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emin-abbaszade-mehmed-emin-efendi.
• Kılıç, A. (2012). Mecmûa Tasnifine Dair. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz, s.75-96.
• Kılıç, F., ve Macit, M. (1995). Türk Edebiyatında Ramazan Şiirleri (Güldeste). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kurnaz, C., ve Tatcı, M. (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2976.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2961.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2993.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 717.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 720.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 575.
• Oğraş, R. (2018). Es’ad Mehmed Efendi Bağçe-i Safâ-endûz. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öntürk, A. (2018). Klasik Türk Şiirinde Valilere Sunulan Kasideler. Van: Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Özenmiş Tuzalan, S. (2010). Şeyhülislamlara Sunulan Kasideler. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Özerol, N. (2013). Ârif Efendi. Mecmû‘a-i Eş‘âr: III. Selim’le ilgili şiirler. Malatya: Serhat Matbaacılık.
• Öztürk, F. (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn Tezkire-i Silâhdâr-zâde . Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Piroğlu, H. (2019). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde E.H. 1487 Numarayla Kayıtlı Bir Mecmûa-i Tevârîh (İnceleme-Metin).
• İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüsek Lisans Tezi.
• Sungurhan, A. (2011). Klasik Türk Edebiyatında Iydiyye Bayram Şiirleri. Ankara : Grafiker Yayınları.
• Şemseddin Sâmî (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.
• Tankuş, M. (2002). Arif Süleyman Divanı (Hayatı, Eserleri ve Divanı). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Topak, Z. (2006). Ahmet Müsellem Efendi ve Divanı'nın Tenkitli Metni . Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
• Tunç, S. (2013). Ârif Süleyman. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-suleyman.
• Tunçadam, Ö. (2019). Klâsik Türk Şiirinde Şeyhülislâmlara Sunulan Kasideler. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Ünver, N. (2002). Behcet. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 200). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Yalçın, S. (2015). Fatih Sultan Mehmed’e Sunulan Kasideler. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Yekbaş, H. (2013). Râsih, Mehmed. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 23. 12. 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rasih-mehmed.
• Yıldız, E. ve Batur, H. (2019). “Fransa Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 1035 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının MESTAP’a Göre Tasnifi”, Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 7, s. 17-72.
• Yıldız, E. (2019). Küçük Mesnevilerle Yazılan ‘Arz-I Hâller. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [ESTAD], 2(2), 988-1035
• Yıldız, E. (2020). Sultan III. Mustafa’ya Sunulan Cülûsiyyeleri İçeren Bir Mecmua. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal Of Academic Literature], 6(12), 130-153
• Yılmaz, A. (1996). Kanuni Sultan Süleyman'a Yazılan Kasideler. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları