Kurgunun Asıl Anahtarı: Ferdi ve Şürekası'nda Kapılar

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 508 - 518, 30.04.2021

Abdullah Ezik Seval Şahin

https://doi.org/10.34083/akaded.874655

Öz

Jacques Ranciére’in Kurmacanın Kıyıları (2017) isimli kitabı kurmaca metinlerde kapı ve pencerelerin ele alınışını burjuvazi ve sınıflar arası geçiş bağlamında irdeleyerek Fransız Devrimi’nden sonra yoksulların edebiyatta görünür olduğunu, bunun da kurguda kapı ve pencereler aracılığıyla devreye giren farklı anlatım teknikleriyle gerçekleştiğini ortaya koyar. 19. yüzyıl Türk edebiyatının öncü isimlerinden, eserlerinde çoğunlukla kapalı mekânları kullanan Halit Ziya Uşaklıgil’in romanlarında da kapı ve pencereler özel bir yer tutar. Uşaklıgil’in henüz İstanbul’a gelmeden önce yazdığı Ferdi ve Şürekası’nda (1895) kapılar gerek olay örgüsü gerekse kahramanların kurgudaki rolleri bakımından önemli bir yer tutar. Bu da onların romanın kurgusunu belirleyen temel bir araç gibi çalışmasını, kimi sahnelerde şeffaflaşarak bir pencere gibi farklı kahramanların birbirlerini görmesini, hayallerini yansıtabilecekleri bir perde gibi işlemesini ve olay örgüsündeki kırılmaları işaret etmesini sağlar. Tüm bu süreçte kapıların üstlendiği bir başka işlevse kahramanların hayallerini görünür kılarak ve bu sayede şeffaflaşarak onları içlerinde bulundukları dünyanın gerçekliğinden uzaklaştırmaktır. Böylece kahramanlar duygularını göstermenin farklı bir yolunu bularak, hislerini görünür kılarlar. Halit Ziya edebiyatında kurguyu oluşturan temel bir unsur olan kapıların bu işlevi, Ferdi ve Şürekası ile başlar ve onun sonraki eserlerinde de devam eder.

Anahtar Kelimeler

Jacques Ranciére, Kurmacanın Kıyıları, Halit Ziya Uşaklıgil, Ferdi ve Şürekası, Burjuvazi, Kapı

The Real Key of the Fiction: Doors in Ferdi ve Şürekası

Öz

Jacques Rancière, in his book The Edges of Fiction (2017), evaluates the handling of doors and windows in fictional texts from different perspectives. Ranciére finds that the poor were more visible in literature after the French Revolution by translating doors and windows in the context of the transition between the bourgeoisie and classes, and that this was used in fiction through different expression techniques developed through doors and windows. Doors and windows have a special meaning in Halit Ziya Uşaklıgil, who mostly describes indoor spaces in his works in 19th century Turkish literature. Ferdi ve Şürekası (1895), written by Uşaklıgil before he came to Istanbul, is also essential in this respect. The novel Ferdi ve Şürekası (1895), written by Uşaklıgil before he came to Istanbul, is also essential in this respect. In Ferdi and Şürekası, doors play an important role both in the plot and in the roles of the characters in the plot. Within the scope of this article, we will try to show how the doors change the fiction of the novel in question, what value these changes have in the struggle between the classes, and the meaning of the doors that become transparent in expressing the feelings of the characters. Although the focal point of the article is doors, different spatial elements such as windows will also be mentioned, and it will be shown how this situation has become typical in Uşaklıgil novels together with Ferdi and Şürekası.

Anahtar Kelimeler

Jacques Rancière, The Edges of Fiction, Halit Ziya Uşaklıgil, Ferdi ve Şürekası, Bourgeoisie, Door

Kaynakça

• Ranciére, J. (2019). Kurmacanın Kıyıları. Metis Yayınları, İstanbul.
• Uşaklıgil, H.Z. (2017). Ferdi ve Şürekası. Can Yayınları, İstanbul.