Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshasında Yer Alan İslami Unsurların Din ve Toplum İlişkisi Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 654 - 672, 30.04.2021

Tuğba Demircan

https://doi.org/10.34083/akaded.896118

Öz

İnsan, sosyal bir varlık olması sebebiyle toplumsal bir yaşama gereksinim duyar. Din, insanın ihtiyaç duyduğu toplumsal yaşamın en önemli belirleyicilerinden biridir. İslamiyet, inanç esasları ve başlıca ahlak prensipleri ile içtimaı bir yapı ortaya koymaktadır. Türkler, tek Tanrı inancına ve sahip oldukları ahlak düzenine uygun düşmesi nedeniyle kendi istek ve iradeleriyle İslam dinini kabul etmişlerdir. Dede Korkut Kitabı’nda, eski Türk inanç sisteminin yanı sıra İslam dinine dair ayrıntılı bilgiler izlemek mümkündür. Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası bu anlamda dikkate değer bir içeriğe sahiptir. Çalışmada, nüshada yer alan İslami unsurların din ve toplum ilişkisi bağlamında nasıl bir görünüm arz ettiklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, dinin temel yapısında bulunan inanç, ibadet ve ahlak esasları çerçevesinde yorumlanmıştır. Bu aşamada, Dede Korkut Kitabı’nın bir bütün olduğu düşüncesinden hareketle diğer boylara dair örneklerden de faydalanılmıştır. Nüshada yer alan İslami unsurlardan hareketle yapılan incelemeler, İslamiyet’e geçiş sürecinin toplumsal yorumunu ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Din, Toplum, İslamiyet

An Evaluation of the Islamic Elements in the Turkistan/Turkmen Sahara Copy of the Book of Dede Korkut in the Context of the Relationship Between Religion and Society

Öz

As human is a social being, they needs a social life. Religion is one of the most important determinants of social life that human needs. Islam reveals an internal structure with the principles of faith and the main principles of morality. The Turks adopted the religion of Islam of their own volition and will, because it suits to with the belief in one God and the moral order they had. In the book of Dede Korkut, it is possible to follow detailed information about the religion of Islam as well as the old Turkish belief system. The Turkistan / Turkmen Sahara Copy has remarkable content in this sense. The aim of the study was to reveal how the Islamic elements contained in the copy look in the context of the relationship between religion and society. In this respect, the Turkistan/Turkmen Sahara copy has been interpreted within the framework of the principles of faith, worship and morality found in the basic structure of religion. At this stage, based on the idea that the book of Dede Korkut is a whole, examples of other narratives were utilized. Investigations based on the Islamic elements contained in the copy revealed the social interpretation of the transition process to Islam.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, The Turkistan / Turkmen Sahara Copy, Islam

Kaynakça

• ABDULLA, Kamal (2012). Gizli Dede Korkut. Türkiye Türkçesine akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ABDULLA, Kamal (2020). Dede Korkut Kitabı’nın Poetikasına Giriş. Notlarla Türkiye Türkçesine akt. Ali Duymaz .İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• AZMUN, Yusuf (2019). Dede Korkut’un Üçüncü El Yazması. İstanbul: Kutlu Yayınevi.
• BANARLI, Nihad Sami (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi-I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• COŞKUN, Ali (2005).Din, Toplum ve Kültür. İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÇETİN, İsmet (2018). Kızılelma.3. Baskı. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• DURKHEİM,Emile (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. çev. Fuat Aydın. İstanbul: Ataç Yayınları.
• DUYMAZ, Ali (2005). “Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut’a Toy Geleneğinin Simgesel Anlamı ve Türk Paylaşım Modeli”, Karadeniz Araştırmaları, 5, 37-60.
• DUYMAZ, Ali (1999), “Dede Korkut Kitabı’nda Alpların Eğitim ve Geçiş Törenleri”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (19-21 Ekim 1999), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 109-122.
• EKİCİ, Metin (2019).Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2019). “Dede Korkut Hikâyeleri”. Nehir Destan Oğuzname (Oguz Bitig) içinde.(639-644). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2019). “Dede Korkutun Yeni Nüshası Üzerine/ Konu-Bağlantılar-Yer-Zaman-Okuyuş.” Dil Araştırmaları, S.24, Ankara: Avrasya Yazarlar Birliği Yayını.
• ERGİN, Muharrem (1969). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• GAZÂLİ(1980).Kimyâ-yı Saâdet. İstanbul: Çile Yayınevi.
• ZİYA GÖKALP (1981). “İslâm İçtimaiyyatı: Dinin İçtimai Hizmetleri III-Müsbet Ayinler.” Ziya Gökalp Makaleler-VIII. Hzl. Ferit Ragıp Tuncor.55-59.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1973). Dedem Korkudun Kitabı.1. Baskı İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları. GÜNAY, Umay (1998). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”, Milli Folklor, 5(37). 3-12.
• GÜNAY, Ünver (2012). Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• GÜNGÖR ,Erol (1996). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• GÜNGÖR ,Erol (1997) Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• GÜNGÖR ,Erol (1999).Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yayınevi. https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/ (Son Erişim Tarihi:10.01.2021).
• KAFESOĞLU, İbrahim(1998).Türk Millî Kültürü. İstanbul:Ötüken Neşriyat.
• KAPLAN, Mehmet (2019).Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-3/Tip Tahlilleri. İstanbul:Dergâh Yayınları.
• KARADOĞU, Ali (2008). Sosyo-Kültürel Açıdan Namaz İbadeti. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• KASAPOĞLU, Abdurrahman (2008). “Kişilik Eğitimi Açısından Hac İbadeti.” Diyanet İlmi Dergi 44/1. 94- 118.
• KURTKAN BİLGİSEVEN, Amiran (1985). Din Sosyolojisi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• ÖZAFŞAR, Mehmet Emin (2007). “İmanın Toplumsal Boyutu.” İslam’a Giriş(Ana Konulara Yeni Yaklaşımları) içinde. 127-141. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• SEZEN, Yümni (2015). Kültür ve Din (Türk-İslam Örneği).İstanbul: İz Yayıncılık.
• SHAHGOLİ, Nasser K.haze; YAGHOOBİ, Valiollah; AGHATABAİ, Shahrouz, BEHZAD, Sara (2019). “Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım.”Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147-379.
• SÜMER, Faruk (1972). Oğuzlar.2. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• TANCİİ, Muhammed B. Tavit . "Vahyin Çeşitleri ve Kur'an-ı Kerim". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 4 / 1 (Nisan 2011). 387-391 .
• TATAR, Burhanettin (2014).Din, İlim ve Sanatta Hermenötik. Ankara: İsam Yayınları.