Necâtî Bey’in Kastamonu Hayatına Dair Bazı Tespitler ve Düzeltmeler

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 1030 - 1049, 30.08.2021

Enes İlhan

https://doi.org/10.34083/akaded.937747

Cited By: 3

Öz

Necâtî Bey’in hayatına dair belirsizliklerin büyük bir kısmı gençliği ve İstanbul’daki hayatı etrafında şekillenir. Bu hususta Kınalızâde ve Beyânî tezkirelerini esas alan edebiyat tarihlerinde ve müstakil çalışmalarda Necâtî’nin gençliğinde Kastamonu’ya gittiği, şiirleriyle meşhur olduktan sonra tekrar İstanbul’a gelerek Fatih’e kaside sunduğu ifade edilmektedir. Necâtî’yi hangi nedenlerin Kastamonu’ya yönlendirdiği üzerinde durulmamakta ve bazı tahminler ile durum geçiştirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca Necâtî’nin 1483-1504 yılları arasındaki İstanbul yaşamı, başta padişah olmak üzere devrin ileri gelen devlet adamlarına sunduğu kasideler ile özetlenmektedir. Yaklaşık on dokuz yıla yakın bir sürenin Necâtî’nin sunduğu on dört kaside ile anlatılması makul görünmemektedir. Oysa Latîfî Tezkiresi’nde Necâtî’nin Kastamonu’ya Şehzâde Mahmûd ile beraber gittiği açıkça bildirilmektedir. Gençliğinde Kastamonu’da olan Necâtî’nin, Kastamonu’da beş sene sancak beyi olarak bulunan Cem Sultân’a kaside sunmamış olması çelişkilidir. Bu çalışmada Latîfî Tezkiresi’nde yer alan bu bilginin sağlaması yapılacak ve Necâtî’nin gençliğinde Kastamonu’ya gitmesi ile ilgili çelişkili durumlar tespit edilecektir. Böylelikle Necâtî’nin Kastamonu hayatına dair edebiyat tarihlerinde görülen belirsizlikler giderilecektir.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey, Kastamonu, Latîfî Tezkiresi, Şehzâde Mahmûd, kaside

Some Determinations and Corrections on Necâtî Bey’s Life in Kastamonu

Öz

Most of the uncertainties about the life of Necâtî Bey arise around his youth and his life in Istanbul. In this regard, it is stated that in the literature history books based on Kınalızâde and Beyânî’s Tezkires and in individual studies, Necâtî went to Kastamonu in his youth, came back to Istanbul after becoming famous with his poems and presented poems to Fatih. There is no emphasis on what reasons led Necâtî to Kastamonu and some estimates are attempted to evade the situation. In addition, the life of Necâtî in Istanbul between the years 1483-1504 is summarized with the poems he presented to the sultan and important statesmans. However, it is clearly stated in Latîfî’s Tezkire that Necâtî went to Kastamonu with Prince Mahmûd. It seems contradictory that Necâtî who was in Kastamonu in his youth didn’t present poem to Cem Sultân who was governor of Kastamonu for five years. In this study, this information in Latîfî’s Tezkire will be checked and contradictory situations related to Necâtî’s going to Kastamonu in his youth will be determined. Thus, uncertainties about the life of Necâtî in Kastamonu in the history of literature will be removed.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey, Kastamonu, Latîfî’s Tezkire, Prince Mahmûd, kaside

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (2017). Riyâzî Muhammed Efendi riyâzü’ş-şuara (tezkiretü’ş-şuara). Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-219133/riza-tezkiresi.html
• Adıgüzel, N. (2008). Edirneli Ahmed Bâdî'nin riyâz-ı belde-i Edirne adlı eserinin tezkire kısmı (Tez No. 241088) [Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp#top2
• Akman, E. (2009). Necâtî Beğ divanında deyimler ve “tebbeti ters okutmak” deyimi üzerine. Zavotcu, Gencay (Ed.) I. Uluslararası Türk dili ve edebiyatı sempozyumu, ölümünün 500. yılında şair Necâtî anısına (s. 68-77). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Arslan, V. (2019). Necâtî Bey dîvânının şahıslar kadrosu ve Ahmed Paşa dîvânının şahıslar kadrosuyla karşılaştırmalı incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Babacan, İ. (2007). 16. asırda Osmanlı sahası şairleri hakkında yazılmış "tezkire-i mecâlis-i şu'ârâ-yı rûm" adlı tanınmayan bir tezkire. Bilig, 40, 1-16.
• Canım, R. (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı.https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html
• Çavuşoğlu, M. (1971). Necâtî Bey dîvânının tahlili. Milli Eğitim Basımevi.
• Çınarcı, M. N. (2014). Herat ekolü tezkirelerinden XVI. yüzyıl şu’ara tezkirelerine şairlerle ilgili bilgi edinme kaynakları. Turkish Studies, 9 (3), 507-540. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6505
• Çınarcı, M. N. (2016). Türkçe şair tezkirelerinin kaynakları. Grafiker Yayınları.
• Danışmend, İ. H. (1971). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi Cilt 1. Türkiye Yayınevi.
• Durmuş, T. I. (2009). Tutsan elini ben fakîrin Osmanlı edebiyatında hamilik geleneği. Doğan Kitap.
• Emecen, F. (2002). “Koca Mustafa Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (s. 131-133). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/koca-mustafa-pasa
• Erkan, M. (1996). “Gülzâr-ı İrfân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (s. 259-260). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/gulzar-i-irfan
• Ertek Morkoç, Y. (2003). Eğirdirli Hacı Kemâl'in câmiü'n-nezâir'i. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erünsal, İ. E. (1981). Türk edebiyatı tarihinin arşiv kaynakları I: II. Bayezid devrine ait bir inamat defteri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10-11, 303-342.
• Genç, V. (2014). Acemden Rum'a: İdrîs-i Bidlîsî'nin hayatı, tarihçiliği ve heşt behiştin II. Bayezid kısmı. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gıynaş, K. A. (2014). Pervâne Bey mecmuası (Cilt 1-2-3). Akademik Kitaplar.
• Gök, İ. (2014). Atatürk kitaplığı M.C. O.71 numaralı 909-933/1503-1527 tarihli in’âmât defteri (transkripsiyon-değerlendirme). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve patron. Doğu Batı Yayınları.
• İnalcık, H. (2016). Has-bahçede ‘ayş u tarab, nedimler şairler mutribler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İpekten, H., Kut, G., İsen, M., Ayan, H. & Karabey, T. (2017). Heşt bihişt. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html İsen, M. (1994). Künhü'l-ahbâr'ın tezkire kısmı. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kahraman, S. A. (1996). Mehmet Süreyyâ sicill-i Osmânî. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kılıç, F. (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html
• Köksal, M. F. (2017). Mecma’u’n-nezâ’ir. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195954/mecmaun-nezair-edirneli-nazmi.html
• Kubbealtı Lugati (t.y.) Kemâl. Erişim tarihi: Mayıs 15, 2021, http://lugatim.com/
• Kubbealtı Lugati (t.y.) Zuhûr. Erişim tarihi: Mayıs 15, 2021, http://lugatim.com/
• Küçükdağ, Y. (2001). “Karamânî Mehmed Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (s. 449-451). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/karamani-mehmed-pasa
• Mehmed Fahreddin Efendi (1847). Gülzâr-ı İrfân. Süleymaniye Kütüphanesi Atıf Efendi, No: 1923.
• Okur Meriç, M. (1997). Cem Sultan cemşid ü hurşid. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Özer, İ. (2012). Mecmû'a-i nezâ'ir (Hasan Hüsnü Paşa No: 1031) (Vr. 50b-100a) inceleme-tenkitli metin. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Parmaksızoğlu, İ. (1979). Hoca Sadettin Efendi, tâcü't-tevârih IV. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Redhause, J. W. (1890). Turkish and English lexicon. American Mission.
• Reindl-Kiel, H. (2004). “Mesih Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (s. 309-310). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/mesih-pasa
• Samancı, M. (2013). Mecmû'a-i nezâir (vr. 150b-250a) (süleymaniye kütüphanesi H. Hüsnü Paşa 1031) inceleme - tenkitli metin. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Sevgi, A. & Sevindik, H. (2016). Cezerî Kâsım Paşa Sâfî divanı. Palet Yayınları.
• Sungurhan Eyduran, A. (2008). Beyânî tezkîretü'ş-şu'ârâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194495/beyani-tezkiresi-tezkiretus-suara.html
• Sungurhan Eyduran, A. (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi tezkiretü'ş-şu'ârâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194494/kinalizade-hasan-celebi-tezkiretus-s-uara.html
• Şemseddin Sami (1314). Kamus-ı Türkî. İkdam Matbaası.
• Tarlan, A. N. (1963). Necati Beg divanı. Milli Eğitim Basımevi.
• Turan, Ş. (1994). “Dâvud Paşa, Koca.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (s. 37-38). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/davud-pasa-koca
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi 2. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yakupoğlu, C. (2010). II. Bayezid’in oğlu şehzade Mahmud’un hayatı ve faaliyetleri. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 319-339.