Trabzon Akçaabat Ağızlarındaki Ses Değişimlerinin 1945-2006 Yıllarına Göre Mukayesesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 1001 - 1013, 30.08.2021

Özlem Demirel Dönmez , Fatma Koç

https://doi.org/10.34083/akaded.941051

Cited By: 2

Öz

Anadolu ağızları geçmişten günümüze geldikçe belirli değişimler gösterir. Zaman içerisindeki bu değişimleri gözlemleyebilmek için konuşulan dilin özelliklerini kayıt altına almak ve incelemek ağız çalışmalarında oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Aynı bölgede veya yörede yaşayan ağız özellikleri zamanın etkisiyle farklılaşmıştır. Dolayısıyla bu farklılıkları bilimsel olarak ortaya koyabilmek için delillerle ispat edilmesi gerekmektedir. Çalışmada 1945 ve 2006 yılları arasında ağızlarda ne oranda bir değişim olduğu irdelenmeye çalışılmıştır. Bu eksende örneklem olarak Trabzon Akçaabat ağızları esas alınmıştır. Ağız bölgesinin karakteristik ses özellikleri içerisinden “b- > p-” ve “k-, ḳ- > g-, ġ-” değişmeleri ile “k” ve “t” ünsüzlerinin korunması ses hadiseleri ele alınmıştır. Metinler bu ses hadiselerine göre taranarak elde edilen kelimeler yıllara göre sınıflandırılmış ve kullanım oranları tespit edilmiştir.

Çalışma, 61 yıllık süreçte kitle iletişim araçlarının gelişmesine bağlı olarak dildeki değişmenin hızlı ve standart dile doğru olacağı hipotezinden yola çıkılarak gerçekleştirilmiştir. Ancak elde edilen verilere göre ses hadisesinin türüne göre değişmenin oranının ve yönünün değişebileceği görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Ağız, Akçaabat, Değişme, Ses Olayları, Oran.

Comparison of Sound Changes In Trabzon Akçaabat Dialects According to the Years 1945 - 2006

Öz

Anatolian dialects show certain changes from from the past to the present. In order to observe these changes over time recording and examinining the features of the spoken language has and important place in dialect studies. The dialect features living in the same region or region have changed with the effect of time. Therefore, in order to reveal these differences scientifically they must be proven with evidence. In this study it has been tried to examine the rate of change in dialects between 1945 and 2006. Trabzon Akçaabat dialects were taken as a sample in this axis. Among the characteristic phonetic features of the dialect region “b- > p-” and “k-, ḳ- > g-, ġ-” changes and the preservation of the consonants “k-” and “t-” sound events are discussed.

The words obtained by scanning the texts according to these sounds events were classified according to years and their usage rates were determined. The study was carried out on the basis of the hypothesis that the change in the languege will be fast and correct in the standart language due to the development of mass media in 61 years. However according to the data obtained it was seen that the rate and direction of change depending on the type of sound event may change.

Anahtar Kelimeler

Dialect, Akçaabat, Changing, Sound Events, Rate.

Kaynakça

• Başdaş, C. (2006). Türkiye Türkçesinde asli uzunluk belirtileri, Belleten, 52 (2) , 19-30 .
• Caferoğlu, A. (1994). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Demir, N. (2006). Trabzon ve yöresi ağızları. Gazi Kitabevi.
• Erdem, M. D. (2006). Anadolu Türkçesi metinleri ve bu metinlerin diline kaynaklık eden ağızlar. İlmi Araştırmalar Dergisi, 22, 83-110.
• Hunutlu, Ü. (2018). Türkçede K- > G- Ve T- > D- tonlulaşması üzerine düşünceler. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0 (63), 161-186
• Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Anadolu ve Rumeli ağızlarının dayandığı temeller. Belleten, 2007/1, 87-110.
• Özkan, M. (2013). Türk dilinin gelişme alanları ve eski Anadolu Türkçesi. Filiz Kitabevi.
• Paşa Y. (2008). Türk dilinde kişi eklerinin tarihsel gelişimi ve değişimi, Icanas, 38, 1953-1966.
• Tombul, I. (2019). Dil değişimi ve televizyon sunucularının dil kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (1), 483-507.