Looking at Another Aspect of "Shiban Khan Divan"

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 1688 - 1697, 30.12.2021

Yakup Karasoy

https://doi.org/10.34083/akaded.1007320

Cited By: 1

Öz

Shiban Khan, who lived in 1451-1510, brought together the Uzbek communities that were dispersed after the death of his grandfather Ebu'l Hayr Khan. Coming down to the south from Deşt-i Kipchak to the Transoxiana region; , he captured important centers such as Khwarezm, Otrar, Yesi, ended the Timurid State, and became the ruler of the region. Shiban Khan is a poet besides his historical personality. His works are notable examples of the classical period of Chagatai Turkish. In his life, which was spent with wars and struggles, he wrote a fiqh treatise, a comprehensive divan and, a poem called Bahru'l-Huda. In his poems, he reveals a wide reflection of the historical events and social life of the period. In this study, Shiban Khan Divan was not only considered as a product of language and literature but also tried to be re-evaluated from a different perspective. The geography of the Uzbek communities under the rule of Shiban Khan and other Turkish and Mongolian tribes living in the region; elements related to the eastern and Islamic cultural circle; issues related to war and management strategies; The reflections of the conflicts with other rulers and administrators, especially with Babur, on the Divan of Shiban Khan are given with examples.

Anahtar Kelimeler

Social and cultural life, Divan of the Shiban Khan, Shibani period

"Şiban Han Dîvânı"na Farklı Bakmak

Öz

1451-1510 yılları arasında yaşayan Şiban Han, dedesi Ebu’l Hayr Han’ın ölümünden sonra dağılan Özbek topluluklarını bir araya getirmiştir. Deşt-i Kıpçak’tan güneye inerek Maveraünnehr bölgesini; Harezm, Otrar, Yesi gibi önemli merkezleri ele geçirmiş, Timur Devleti’ne son vererek bölgenin hâkimi konumuna gelmiştir. Şiban Han, tarihî şahsiyetinin yanında şair bir hükümdardır. Eserleri, klasik devir Çağatay Türkçesinin önemli örneklerindendir. Savaş ve mücadelelerle geçen hayatına bir fıkıh risalesi, mürettep bir divan ve Bahru’l-Hüdâ adlı bir manzume sığdırmıştır. Şiirlerinde dönemin tarihî olaylarının ve sosyal hayatının geniş bir yansımasını gözler önüne sermiştir. Bu çalışmada, Şiban Han Dîvânı yalnızca bir dil ve edebiyat ürünü olarak ele alınmamış, farklı bir bakış açısıyla yeniden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Şiban Han yönetimindeki Özbek topluluklarının ve bölgede yaşayan diğer Türk ve Moğol boylarının coğrafyasının; doğu ve İslam kültür dairesiyle ilişkili unsurların; savaş ve yönetim stratejileri ile ilgili hususların; başta Babür olmak üzere diğer hükümdar ve yöneticilerle olan çekişmelerin Şiban Han Dîvânı’na yansımaları üzerinde örnekler verilerek durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal ve kültürel hayat, Şiban Han Dîvânı, Şibaniler

Kaynakça

• Arat, R. R. (1987). Vekayi: Babur’un hâtıratı (2. baskı). TTK Yayınları.
• Eraslan, K. (1986). Çağatay şiiri. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı-II (Divan Şiiri), (415-416-417), 564-718.
• Evirgen, A. E. (2019). Şibani-name’nin Budapeşte Nüshası (Metin-İnceleme-Dizin) (Tez no. 607403). [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karasoy, Y. (1992-1993). Şiban Han divânı’nda Nevâyî’ye nazireler. SÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, (7-8), 53-60.
• Karasoy, Y. (1998). Şiban han dîvânı. TDK Yayınları.
• Karasoy, Y. (2009). Şiban Han divanı’nda dinî unsurlar ve Hoca Ahmed Yesevî izleri, Ahmet Yesevi uluslararası Türk-Kazak üniversitesi, III. Uluslararası Türkoloji kongresi (s. 242-254).
• Kocasavaş, Y. (2003). Şeybanî-nâme giriş-tıpkıbasım-metin-tercüme. Çantay Yayınları.