Rızâyî-i Bağdâdî ve Bilinmeyen Şiirleri (5 Gazel, 2 Muhammes)

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 1999 - 2014, 30.12.2021

Şermin Baka Kübra Kacar

https://doi.org/10.34083/akaded.1024074

Öz

Şiir mecmuaları ilim, kültür ve edebiyat tarihi açısından oldukça zengin ve önemli kaynaklardır. Bu eserlerde şairlerin çeşitli sebeplerle divanlarında yer almayan şiirlerine, biyografik kaynaklarda yer almayan şahsiyetler ve onların manzumelerine, farklı nazım şekil ve türlerine, edebiyatımızda pek kullanılmayan aruz kalıplarına; dualar, tılsımlar, ilaç terkip ve tarifleri, bazı din büyüklerinin duaları, padişahların cülus veya ölüm tarihleri, türlü mektup suretleri, şecere kayıtları, mecmua sahibi/sahipleri tarafından eklenen -aile efradı veya diğer yakınlarının doğum ve ölüm tarihleri vb. gibi- bazı bilgi notlarına ve kayıtlara rastlamak mümkündür. Daha önce yayımlanmamış ve kaynaklarda da rastlayamadığımız şiirleri içeren mecmualardan birisi de Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi 6722 numarada kayıtlıdır. Söz konusu mecmuada, Nesîmî’nin 2 gazeli; Halîlî-i Bağdâdî’nin 30 gazel (biri tevhid-nâme), 4 muhammes, 2 kaside (biri na’t, diğeri bahâriyât), 1 tahmis (Fuzûlî’ye) ve 1 mesnevisi (bahâriyât); Rızâyî-i Bağdâdî’nin 5 gazel ve 2 muhammesi yer almaktadır. Bu çalışmayla birlikte, XVI. yüzyılın meşhur tezkire yazarı Ahdî’nin kardeşi Rızâyî-i Bağdâdî’nin 5 gazel ve 2 muhammesi transkribe edilerek şekil ve muhteva açısından incelenmiş ve ilim camiasının istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Rızâyî-i Bağdâdî, mecmua, gazel, muhammes.

Rızâyî-i Bağdâdî and Her Unknown Poems (5 Gazel, 2 Muhammes)

Öz

Poetry mecmuas are both a rich and important resource when it comes to [Turkish] enlightenment, culture, and literary history. One often comes across the works of poets that –for whatever reason– never made their way into their divans. They also contain tidbits on certain figures who’ve never officially made it into biographic sources, alongside their prose, if any. Sometimes they contain unique genres of poetry, uncommon prosody, prayers (including those from major religious clerics), charms/spells, medicine recipes, the birth and death records of sultans, copies of letters, and even family trees (inserted in by the mecmua’s owner(s) and highlighting details about family members). One such an example is mecmua 672 (housed at the Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi). It contains – elsewhere – unpublished poetry, including: two gazels by Nesîmî, thirty gazels (incl. a tevhid-name) alongside four muhammes, two kaside (na’t, and bahariyat), one tahmis (to Fuzûlî), and one mesnevi (bahariyat) – all by by Halîlî-i Bağdâdî, as well as five gazels and two muhammes by Rızâyî-i Bağdâdî. This study will present five gazels and two muhammes by Rızâyî-i Bağdâdî (brother of the famous 16th century poet Ahdî) in modern Turkish transcription, and then attempt to analyze them in terms of their format and content (with reference to scholarly literature).

Anahtar Kelimeler

Rızâyî-i Bağdâdî, mecmua, gazel, muhammes.

Kaynakça

• Gıynaş, Kâmil Ali (2011). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 245-246.
• Kesik, Beyhan (2016). Bâkî’nin Yayımlanmamış Bazı Şiirleri (Üç Gazel Bir Matlaʻ). Aydın Türklük Bilgisi Dergisi, 2 (2), 79-85.
• Köksal, M. Fatih (2012). Şiir Mecmualarının Önemi ve “Mecmûaların SistematikTasnifi Projesi” (MESTAP). Aynur, Hatice, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, S. Selim Kuru, Ali Emre Özyıldırım (Haz.). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (s. 409-431). Turkuaz Yayınları.
• Kurnaz, Cemal, Mustafa Tatcı (Haz.), Mehmet Nail Tuman-Tuhfe-i Naili. Ankara: Bizim Büro Yayınları. Halili, Mecmua-i Eşar, Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi, Nu. 6722.
• Solmaz, Süleyman (2014). “Rızayi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 30 Ekim 2021. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rizayi
• Solmaz, Süleyman (2018). Gülşen-i Şu’ârâ. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Erişim 30 Ekim 2021. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0
• Tunç, Semra, (2000). Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi 2455 Numarada Kayıtlı Bir Şiir Mecmûası. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 105-139.
• Uzun, M. İsmet (2003). “Mecmua”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/265-268. Ankara: TDV Yayınları.