Necâtî’nin “Âb (Su)” Redifli Kasidesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 1668 - 1687, 30.12.2021

Hanife Dilek Batislam

https://doi.org/10.34083/akaded.991643

Öz

Dört temel unsurdan biri olması ve hayati önem taşıması nedeniyle su, divan şiirinde çeşitli yönleriyle sıklıkla ele alınmıştır. Suyla birlikte, kelimenin eş anlamlıları durumundaki Farsça “âb”, Arapça “mâ’” ve “zülâl” de divan şiirinde kullanılmıştır. Su ve suyla ilgili unsurlar divan şairinin hayal dünyası içinde çeşitli benzetmelere konu olmuştur. Benzetme ve hayallerin yanı sıra divan şairleri, şiirlerinde su ile ilgili atasözlerine ve deyimlere, telmih unsurlarına, bazı inanç ve âdetlere yer vermişlerdir. Su dağıtmak, Kâbe’ye su götürmek, çeşme ve sebil yaptırmak vb. hayır işleri ya da suyu ilgilendiren çeşitli imar faaliyetleri sebebiyle yazılan, tarih düşülen şiirlerde sudan söz edilmiştir. Şüphesiz suyla ilgili unsurların diğer örneklere göre daha yoğun yer aldığı şiirler “su” redifli şiirlerdir. Söz konusu şiirler farklı nazım şekilleriyle yazılabileceği gibi redifleri de kimi zaman “su”, kimi zaman eşanlamlılarından biri olabilmektedir.

Makalemizde, divan şiirinde su ve suyla ilgili bazı unsurların kullanım özelliklerine değindikten sonra XV. yüzyıl divan şairi Necâtî’nin “âb (su)” redifli kasidesini biçim, içerik, dil ve anlatım bakımından inceleyeceğiz. Yapacağımız incelemeyle Necâtî’nin kasidesinde yer alan su ve suyla ilgili unsurların nasıl ele alınıp işlendiğini ortaya çıkarmış olacağız.     

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, âb (su), kaside, Necâtî.

Necati's Ode With Redif of “Ab (Water)”

Öz

Since water is one of the four basic elements and has vital importance, it has been discussed frequently in various aspects of divan poetry. In addition to water, Persian "ab”, Arabic “ma” and “zülal" which are the synonyms of the word, were also used in divan poetry. Water and water-related elements have been the subject of various metaphors and dreams in the divan poet's imagination. In addition to these analogies and dreams, divan poets included proverbs and idioms about water in their poems, elements of prejudice, and some beliefs and customs. To distribute water, bring water to the Kaaba, make fountains and so on, water is mentioned in poems written due to charitable works or various zoning activities concerning water. Certainly, poems in which water-related elements are more intense than other examples are “water” redif poems. These poems can be written in different forms of verse as well as their redifs can sometimes be one of the synonyms of water.

In our article, after discussing the usage properties of some elements related to water and water in Divan poetry, We will examine in terms of form, content, language and expression Necati's, 15th-century divan poet, ode which has "ab (water)” redif. The examination will reveal how water and water-related elements in Necati's odes are handled and processed.

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, ab (water), ode,

Kaynakça

• Aka, B. (2013). Divan şiirinde “âb” motifinin methiye unsuru olarak kullanımı: Hayretî’nin “âb” redifli kasidesi”. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(13), 423-434. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6023
• Aka, B. (2020). Divan şiirinde kaplıca redifli gazeller. Littera Turca, Journal of Turkish Language and Literature, 6(1), 1-15. https://doi.org/10.20322/littera.667429
• Akar, M. (1994). Su kasidesi şerhi. TDV Yay.
• Akbaş, E. (2001). Necati Beğ Divanı'ndaki kasidelerin dil özellikleri ve sözlüğü, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri ve deyimler sözlüğü, atasözleri sözlüğü, deyimler sözlüğü, C.I-II, 4. bs. TDK Yay.
• Akyüz, K., Beken, S., Yüksel, S, & Cunbur, M. (1990). Fuzûlî Divanı. Akçağ Yayınları.
• Arı, A. (2001). “Âb mad.”. Türk dünyası ortak edebiyatı, Türk dünyası edebiyat kavramları ve terimleri ansiklopedik sözlüğü. C. I. AKM. Yayını. s. 1.
• Batislam, H. D. (2011). Divan şiirinde arpa, arpalık ve Necâtî’nin arpa kasidesi. Ölümünün 500. Yılında Necâtî Bey’e Armağan (Hazırlayanlar: İ. Çetin Derdiyok-Muna Yüceol Özezen). TDK. Yayınları. s. 9-26.
• Batislam, H. D. (2013). Divan şiirinde su ve suyla ilgili unsurlar. Demir, N. (Ed.). Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su. (s.43-61).
• Belli, H. (2021). Fuzûlî Divanı’ndan hareketle klasik Türk şiirinde su kültü. Turkish Studies - Language, 16(2), 999-1014. https://dx.doi.org/10.47845/TurkishStudies.49373
• Bozkurt, K. & Yalçın, İ. (2020). Necâtî Bey’in kasidelerinde hâmî ve caize arayışı. ASOS Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(101), 82-114. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.39730
• Çalışkan, Â. (1992). Fuzûlî’nin su kasidesi ve şerhi. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. & Tanyeri, M. A. (1981). Hayretî Dîvanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (2001). Necati Bey Divanı’nın tahlili. Kitabevi Yay.
• Çavuşoğlu, M. (Tarihsiz). Necati Bey Divanı (Seçmeler). Tercüman 1001 Temel Eser.
• Dağlar, A. (2009). Necati Beğ’in Divanı ile Mecmu‘a-i Kasâ’id-i Türkiyye’de bulunan kasidelerine eleştirel bakış. Zavotçu, Gencay (Ed.). I. Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Nisan 2009). Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Anısına (s. 326-364). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Dilçin, C. (2000). Su kasidesi’nin bir beytindeki “yaygın yanlış” üzerine. Türkoloji, XIII (1), 145-167.
• Esin, O. (2020). Fuzulî’nin Kaside Der-na’t-ı Hazreti Nebevi’sinin üslup özellikleri ve şairin su redifini kullanma nedenleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/ The Journal of International Social Research, 13(72), 85-101.
• Gider, M. (2013). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı’nda su. Türk Dünyası Araştırmaları, 203, 1-20.
• Güler, K. & Yaşar, K. (2007a). Dîvân şiirinde câize (şâir-patron-hâmî ilişkisi) üzerine değerlendirmeler-I. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 267-300.
• Güler, K. & Yaşar, K. (2007b). Dîvân şiirinde caize üzerine değerlendirmeler-II. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 231-270.
• Güler, Z. (2007). Divan Şiirinde âb-ı hayat. Özserhat Yayıncılık.
• Günay, H. M. (2009). Su. DİA. C. 37. (s. 432-437). TDV Yayını.
• Gürkan, S. L. (2009). Su (Diğer dinlerde). DİA. C. 37. (s.440-442). TDV Yayını.
• İlhan, E. (2021). Necâtî Bey’in Kastamonu hayatına dair bazı tespitler ve düzeltmeler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (2), 1030-1049. https://doi.org/10.34083/akaded.937747
• İnalcık, H. (2009). Su (Osmanlılarda). DİA. C. 37. (s. 437-440). TDV Yayını.
• Kahraman, B. (2000). Necatî’nin Kasım Paşa’ya sunduğu kaside. Sakarya Üniversitesi Türklük Araştırmaları Enstitüsü Türklük Araştırmaları Dergisi, 8, 169-216.
• Karavelioğlu, M. A. (2009). Necati Beğ’in yayımlanmamış bir kasidesi. Zavotçu, Gencay (Ed.). I. Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, (15-17 Nisan 2009), Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Anısına (s. 281-308). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Karavelioğlu, M. A. (2011). Mecmu‘â-i Kasâ’id-i Türkiyye.Titiz Yayınları.
• Kaya, B. A. (2006). Necâtî Bey. DİA. C. 32 (s. 477-478). Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Kaya, B. A. (2012). Necâtî Bey’in şiir anlayışı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27, 143-218.
• Kesik, B. (2005). Necati’nin Kasideleri’nden bahar esintileri. Türk Kültürü Dergisi, 509- 510, 294-300.
• Koçak, A. (2009), Necati Bey’in menekşe kasidesi ekseninde menekşenin öyküsü. Zavotçu, Gencay (Ed.). I. Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, (15-17 Nisan 2009), Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Anısına (s. 36-44). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Köksal, M. F. (2012). Bazı beyitlerinden hareketle Su Kasidesi’ne yeni bakışlar. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori (s. 103-114). Kesit Yayınları.
• Kurnaz, C. (1987). Hayâlî Bey Divanı tahlili. KTB Yayını.
• Kutlu, M. (1998). Su. TDEA. C. 8 (s. 47-48). Dergâh Yayınları.
• Mermer, A. (1997). Necati Bey’in nişan kasidesi. İlmî Araştırmalar. 5, 199-218.
• Onay, A. T. (1992). Eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. (haz. Cemâl Kurnaz). TDV Yay.
• Pala, İ. (1989). Ansiklopedik Divan şiiri sözlüğü. C.1-2. Akçağ Yayınları.
• Pala, İ. (2004). Su Kasidesi. Kapı Yayınları.
• Pala, İ. (2009). Su (Kültür ve Medeniyet). DİA. C. 37. (s. 442-443). TDV Yayını.
• Pala, İ. (2012). Dört güzeller: Toprak, su, hava, ateş. Kapı Yayınları.
• Sarı, G. (2017). Necâtî Bey’in “gül” redifli kasidesinde insan-tabiat ilişkisi. Folklor/Edebiyat, 23(92), 63-78.
• Sefercioğlu, N. (1990). Nev‘î Divanı tahlili. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sinan, B. (2007). Necâtî Bey ve Şeyh Gâlib literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Eski Türk Edebiyatı Tarihi II. 5(10), 565-586. Bilim ve Sanat Vakfı.
• Solmaz, S. (2005). Necâtî, hayatı, sanatı, eserleri. Akçağ Yayınevi.
• Şentürk, A. A. (1995). Necâtî Beğ’in Sultan Beyazıt methiyesi ve bazı gazelleri hakkında notlar. Enderun Kitabevi.
• Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2004). Üniversiteler için eski Türk edebiyatı tarihi. Dergâh Yay.
• Tarlan, A. N. (1992a). Ahmet Paşa Divanı. Akçağ Yay.
• Tarlan, A. N. (1992b). Necâtî Beg Divanı. Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1992c). Hayâlî Divanı. Akçağ Yay.
• Timurtaş, F. K. (1990). Tarih içinde Türk edebiyatı (2. bs.). Boğaziçi Yay.
• Tolasa, H. (2001). Ahmet Paşa’nın şiir dünyası (2. bs.). Akçağ Yayınevi.
• Uludağ, S. (1996). Tasavvuf terimleri sözlüğü (2. bs.). Marifet Yayınları.
• Üzgör, T. (1998). Klasik edebiyatımızın metodolojisi ve Su Kasidesi’nin ilk beyti hakkında spekülatif bazı görüşler. TDED, XXVIII, 531-545.
• Üzgör, T. (2000). Su redifli şiirler ve Fuzûlî’nin Su Kasidesi’nin kompozisyonuna dair. İlmî Araştırmalar, 9,239-248.
• Yazar, S. (2019). Anlamın peşinde: Su Kasidesi’nin 24. beytindeki yaygın yanlış üzerine. Hikmet, Akademik Edebiyat Dergisi, 5(11), 1-24. https://doi.org/10.28981/hikmet.632753
• Yılmaz, O. (2015). Necâtî Bey Dîvânı metin ve tıpkıbasım. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.