Dolgan Destancılık Geleneği ve Dolgan Destanlarındaki Farklı Bir Kahraman: Atın Oğlu Atalamii Bahadır

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 216 - 230, 30.11.2021

Muvaffak Duranlı

https://doi.org/10.34083/akaded.1001301

Öz

Destan metninin en belirgin özelliği, toplumun bütün olumlu değer yargılarını taşıyan, bir “rol model” niteliğinde algılanabilecek olumlu bir baş kahraman içermesidir. Kahramanlık olgusunun geçmişte hemen hemen her toplumda erkekle özdeşleşmesinden dolayı destan kahramanlarının çoğu erkek kahramanlardan oluşsa da pek çok kültürde sınırlı sayıda kadın destan kahramanı da yer almaktadır. İster erkek ister kadın olsun kahraman, toplumunun inancı, yaşama biçimi ve olumlu kabul edilebilecek bütün değer yargıları ile bütünleşmiştir. O iyi, güçlü, sadık, adaletlidir. Onu tanımlayan her sıfat, destanı dinleyeni ve okuyanı etkileme amacına hizmet eder.

Bu sıfatların etkileme düzeyi toplumun değer yargıları ile bağlantılı olduğu ölçüde artmaktadır. Kahraman soylu, zengin bir aileden olabileceği gibi, fakir, fakat önemsenen bir köke de sahip olabilir. Mitlerde tanrısal köklerle bağlantılı olan kahramanların varlığı söz konusuyken destanlarda da benzer şekilde kutsal bir hayvanın soyundan gelen kahramanlar vardır. Bu ise kahramanı insanüstü özelliklerle donatmanın bir yolu olarak değerlendirilebilir.

Atın Oğlu Atalamii Bahadır adlı Dolgan destanında kahraman bir atın oğludur. Kahramanın kökünün bir insandan değil, bir attan gelmiş olması Dolgan inanç sistemi ile bağlantılıdır. Dolgan inanç sisteminde göre, Tanrı/ Tanrıların yeryüzü için yarattıkları ilk canlı attır. Bu attan at- insan, ondan da insan yaratılmıştır.

Bu makalede Dolganlar, Dolgan destan anlatıcılığı ve Dolganlar arasından farklı tarihlerde derlenmiş Atın Oğlu Atalamii Bahadır adlı destanın belirleyici özellikleri ve kahramanın mitolojik motiflerle nasıl güçlendirildiği ele alınacaktır.  

Anahtar Kelimeler

at, destan, dolgan, kahraman

Epic Storytelling Tradition among Dolgans and An Unusual Hero in the Dolgan Epics: Atalamii Bahadir the Son of a Horse

Öz

The most distinctive feature of an epic text is that it contains a positive protagonist who can be perceived as a "role model" and carries all the positive value judgments of society.
Since the phenomenon of heroism has been identified with men in the past in almost every society, most epic heroes are male heroes, but many cultures also have a limited number of female heroes. The hero, whether male or female, is integrated with the beliefs, lifestyle and all value judgments of his society that can be considered positive. He is good, strong, loyal, fair. Each adjective that describes it serves the purpose of influencing the listener and reader of the epic.

To the extent that the level of influence of these adjectives is associated with the value judgments of society, the degree of their influence also increases. The hero can be from a noble wealthy family or have a poor but important background. The hero, whose myths are associated with divine roots, in the epics can also be raised by wild animals. This is perceived as the source of the hero's superhuman qualities.

In the Dolgan epic of “Son of Horse: Atalamiya Hero”, the hero is the son of a horse. The fact that the root of the hero comes from a horse and not from a person is related to the Dolgan belief system. According to the Dolgan belief system, this is the first living horse that God / Gods created for the earth. From this horse a horse- man was created, and from him a man.

This article will consider the defining features of the Dolgan epic, the Dolgan epic narrative and the epic “Son of Horse: Atalamiya Hero”, compiled at different times among the Dolgans, and it will be mentioned that the hero is strengthened by mythological motives and his influence is increasing.

Anahtar Kelimeler

dolgan, epic, hero, horse

Kaynakça

• Alekseyev, N. A. (2008), Etnografiya i Folklor Narodov Sibiri, Novosibirsk.
• Alekseyeva, G. G. (2000), Muzıkalnıy Folklor Dolgan, Folklor Dolgan, Novosibirsk, 29- 47.
• Dolgih, B. O. (1963), “Proishojdenie Dolgan”, Sibirskiy Etnografiçeskiy Sbornik, Moskova, (5), 92- 141.
• Efremov, P. E. & Alekseyev, N. A. (2000), Folklor Dolgan, Novosibirsk.
• Ergin, M. (2018), Dede KorkutKitabı l-ll, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Hayırsever, H. (2019), “Dolganlarda Ölüm ve Cenaze Uygulamaları”, Memento Mori. Ölüm ve Ölüm Uygulamaları, İstanbul, 125- 139.
• Hudyakov, İ. A. (1890), Verhoyanskiy Sbornik. Yakutskie skazki, Pesni, Zagadki i Poslovitsı, A Takje Russkie skazki i Pesni, Zapisannıya v Verhoyanskom Okruge İ. A. Hudyakovım. İrkutsk.
• Koryakina, A. F. & Lvova, S. D. (2019), “Yakutskiy i Dolganskiy Eposı o Bogatıryah s Loşadinım Proishojdeniem: Obşçnost i Otliçiya”, Nauçnıy Dialog, (2), 138- 151.
• Ksenofontov, G. V. (1977), Elleyada. Materialı Po Mifologii i Legendarnoy İstorii Yakutov, Moskova.
• Middendorf, A. F. (1878), Puteşestvie na sever i vostok Sibiri, çast II, Peterburg.
• Ögel, B. (1995), Türk Mitolojisi, c. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Popov, A. A. (1937), Dolganskiy Folklor (Vstupitelnaya statya, tekstı i perevod), Moskova- Leningrad.
• Popov, A. A. (1934), “Materialı Po Rodovomu Stroyu Dolgan”, Sovetskaya Etnografiya, (6), 116- 139.
• Sergeyev, M. A. (1937), “Predislovie Redaktora”, Dolganskiy Folklor, 5- 6.
• Seroşevskiy, V. L. (1993), Yakutı: Opıt Etnografiçeskogo İssledovaniya, Moskova.
• Soktoyev, A. B., Alekseyev, N. A., Emelyanov, N. V. & Kuzmina, E. N. (2000), “Folklor Dolgan”, Folklor Dolgan, Novosibirsk, 11- 28.
• Tretyakov, P. İ. (1869), Turuhanskiy kray, ego priroda i jiteli. Zapiski Russkogo Geografiçeskogo Obşçestva, Peterburg.
• Zaharova, A. E. (2013), “O Mifologiçeskih i Skazoçnıh Motivah V Dolganskom Olonho ‘Sın Loşadi Atalamii- Bogatır’”, V Mire Nauki i İskusstva: Voprosı Filologii, İskusstvovedeni i Kulturologii, (11), 182- 187.