Azerbaycan Türklerinin Atasözlerinde “Yiğit (Kahraman)” Kavramı

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 199 - 215, 30.11.2021

Seçkin Sarpkaya

https://doi.org/10.34083/akaded.983659

Öz

Atasözleri bir toplumun geçmişten günümüze gözlemleriyle hayata dair her olgu ve kavrama dair görüşlerini içeren kısa ve etkin sözlü kültür ürünleridir. Atasözlerinde yaşamın evreleri, değerler, etik unsurlar başta olmak üzere birçok kavram yer alır ve atasözleri, toplumların bunlara yönelik görüşlerinin yapısını ortaya koyar. Türk kültüründe önemli kavramlardan biri yiğitliktir ve yiğitlikle ilgili düşünceler ve ifadeler Türk Dünyası atasözlerinde geniş yere sahiptir. Biz bu makalede Türk kültürü için önemli kavramlardan biri olan kahramanlık kavramını Azerbaycan Türklerinin atasözleri örnekleminde inceledik. Makalede ilk olarak atasözü türünün içerik özellikleri ve kavram kategorileri hakkında kısa bilgi verdik. Devamında Azerbaycan Türklerinin atasözleriyle ilgili kısa bilgi verip Azerbaycan Türklerine ait atasözlerinden hareketle “yiğit (kahraman)” kavramının özelliklerini ele alıp inceledik. Bu incelemede “yiğit” ifadesini içeren belli sayıda atasözünü içerik analiziyle ele aldık. Atasözlerini yiğit ve savaşçılığı, yiğit ve sahip olması gereken özellikler, yiğit ve aile, yiğit ve nam, yiğit ve at başlıklarıyla inceledik. Sonuç olarak Azerbaycan Türklerinin atasözlerinde “yiğit” kavramının özelliklerini ve kahraman kalıbını belirledik.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, yiğit, kahraman, Azerbaycan Türkleri

The Hero with Its Sword, The Teacher with Its Pencil: The Concept of Valiant (Hero) in the Proverbs of Azerbaijan Turks

Öz

Proverbs are short and effective oral culture products that contain the observations of a society from past to present and its views on every phenomenon and concept of life. In proverbs, there are many concepts, especially the stages of life, values, ethical concepts, and the proverbs about these concepts reveal the structure of the views of the societies on these concepts. In Turkish culture, one of the important concepts is valiantness and thoughts and statements about valiantness have wide place in the proverbs of Turkic World. In this article, we examined the concept of heroism, which is one of the important concepts for Turkish culture, in the sample of proverbs of Azerbaijani Turks. In the article, we first gave brief information about the content features and concept categories of the proverb genre. Afterwards, we gave brief information about the proverbs of Azerbaijani Turks and examined the characteristics of the concept of "valiant (hero)" based on proverbs belonging to Azerbaijani Turks. In this examination we discussed the proverbs that includes “yiğit” word, with content analysis. We examined the proverbs with valiant and combativeness, valiant and the qualities of valiant, valiant and family, valiant and reputation, valiant and horse titles. As a result, we determined the characteristics of the concept of "valiant" and the hero pattern in the proverbs of Azerbaijani Turks.

Anahtar Kelimeler

Proverb, valiant, hero, Azerbaijan Turks

Kaynakça

• Abbaslı, İsrafil (2005). Azerbaycan Folkloru Antologiyası XIII Cild Şeki, Qebele, Oğuz, Kah, Zakatala, Balaken Folkloru. AMEA. (7)
• Abbaslı, İsrafil, vd. (2001). Azerbaycan Folkloru Antologiyası V Kitab (Karabağ Folkloru). Azerbaycan Elmler Akademiyası “Seda”. (4)
• Abdulla, Behlül (2001). Azerbaycan Şifahi Halk Edebiyatı (Antologiya) İki Kitapta Birinci Kitap. Yeni Neşrler Evi. (11)
• Abdülhalimov, Hikmet (2002). Azerbaycan Folkloru Antologiyası VI Kitab (Şeki Folkloru) II Cild. Azerbaycan Elmler Akademiyası. (5)
• Abdülhalimov, Hikmet (2008). Azerbaycan Folkloru Antologiyası XVIII Kitab (Şeki Folkloru). AMEA. (8)
• Abdülhalimov, Hikmet, vd. (2000). Azerbaycan Folkloru Antologiyası IV Kitab (Şeki Folkloru) I Cild. Azerbaycan Elmler Akademiyası. (3)
• Aksoy, Ömer Asım (2018). Atasözleri ve deyimler sözlüğü atasözleri sözlüğü - 1. İnkılap Kitabevi.
• Aliyev, Ramil (2014). Azerbaycan şifahi halk edebiyyatı (müasir aktual problemler). “ “ Neşriyyatı.
• Beydili (Memmedov), Celal (2004). Atalar sözü. Önder Neşriyyat. (10)
• Büyükokutan Töret, Aslı (2017). Azerbaycan Türkleri atasözlerinin sosyal kontrol mekanizmasını sağlama işlevi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10(1), 197-208.
• Caferli, Meherrem ve Babayev, Rafik (2009). Azerbaycan Folkloru Antologiyası Nahçıvan Folkloru I. AMEA. (1)
• Çobanoğlu, Özkul (2004). Türk Dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Efendiyev, Paşa (1992). Azerbaycan şifahi halk edebiyyatı. Maarif Neşriyyatı.
• El-Shamy, Hasan (2011). Hero/Heorine, Folk. McCormick, Charlie T. & White, Kim Kennedy (Ed.). Folklore an encyclopedia of beliefs, customs, tales, music, and art. (s. 650-656). ABC-CLIO.
• Fedakâr, Pınar (2016). Türk boylarının destanlarında kadın başkahramanlar. Ege Üniversitesi Basımevi.
• Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 02 Temmuz 2021.
• Hüseinov, Ebülkasım (1982). Atalar Sözü. Yazıcı. (12)
• İsmayilov, Hüseyn (1999). Azerbaycan Folkloru Antologiyası III Kitab (Göyçe Folkloru). Azerbaycan Elmler Akademiyası. (2)
• İsmayilov, Hüseyn (2004). Azerbaycan Folkloru Antologiyası X Kitab (İrevan Çukuru Folkloru). AMEA “Seda”. (6)
• Mieder, Wolfgang (1996), Proverbs. Brunvand, Jan Harold (Ed.) American folklore an encyclopedia (s. 1253-1260). Garland Publishing.
• Nebiyev, Azad (2009). Azerbaycan halk edebiyyatı I Ali mektep talebeleri için derslik. Çırak.
• Oy, Aydın (1972). Tarih boyunca Türk atasözleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk, Göksel (1993). Azerbaycan atasözleri ve deyimleri (metin-tercüme-indeks). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. (13)
• Rüstemzade, İlkin (2012). Karabağ: Folklor da Bir Tarihdir (Ağdam, Füzuli, Cebrayıl, Terter, Kubadlı, Zengilan, Kelbecer, Laçın və Şuşa Rayonlarından Toplanmış Folklor Örnekleri). Elm ve Tahsil. (9)
• Solmaz, Erhan (2019). Türkmen atasözlerinde kadın ve kadın algısı. Türk Dünyası incelemeleri dergisi. 19(2), 389-401.
• Watts, Linda S. (2007). Proverbs. Encyclopedia of American folklore. (s. 318-319). Facts on File.
• Yakupkızı, Metanet (2013). Atalar sözleri. AMEA. (14)
• Yurtbaşı, Metin (1996). Sınıflandırılmış Türk atasözleri (10.000 atasözü). Özdemir Yayıncılık.