Ibretnâme by Guvâhî

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 95 - 137, 30.04.2022

Hacı İbrahim Demirkazık

https://doi.org/10.34083/akaded.1080956

Öz

Guvâhî is known in Turkish literature with his work called Pendname. Apart from this, the poet has three other works named Tazarrunâme, Gurbetname and Ibretname. The subject of this study is Ibretname, as it can be understood from the title. Ibretname is an advice type work that tells about the mortality of worldly life and the need to prepare for the hereafter with representative stories.

In this study, the life and works of Guvâhî are emphasized by making use of biographical sources and previous studies. The manuscripts of Ibretnâme were tried to be determined by searching the libraries. Based on the content and copies of the work, the date of writing of Ibretname was tried to be determined. Based on the manuscripts obtained, the number of couplets of the work was calculated. Information about the chapters in the Ibretname, the content of these chapters and the subject covered are given. An evaluation has been made on the use of prosody and rhyme in the work. Information was given about the identified seven manuscripts of Ibretnâme, and their characteristics and the number of couplets they contained in a comparative way were emphasized. Finally, the critical text of Ibretname was revealed by making use of the available copies.

In this study, it is aimed to present the text of this work of Guvâhî to the benefit of the scientific world.

Anahtar Kelimeler

Guvâhî, Ibretnâme, advice book, Ottoman poetry

Güvâhî'nin "İbretnâme"si

Öz

Güvâhî Türk edebiyatında Pendnâme adlı eseriyle tanınmıştır. Şairin bunun dışında Tazarrunâme, Gurbetnâme ve İbretnâme isimli üç eseri daha vardır. Bu çalışmanın konusu başlıktan da anlaşılacağı üzere İbretnâme’dir. İbretnâme, dünya hayatının fâniliğini, ahiret için hazırlık yapılması gerektiğini temsili hikâyelerle anlatan nasihatname türünde bir eserdir.

Hazırlanan bu çalışmada biyografik kaynaklar ile daha önce yapılan çalışmalardan istifade edilerek Güvâhî’nin hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. İbretnâme’nin yazmaları yurt içi ve yurt dışındaki kütüphaneler taranmak suretiyle tespit edilmiştir. İçeriği ve nüshalarından yola çıkarak İbretnâme’nin yazılış tarihi belirlenmeye çalışılmıştır. Ulaşılabilen yazmalardan hareketle eserin beyit sayısı ortaya konulmuştur. İbretnâme’de yer alan bölümler ve bu bölümlerin içeriği ve konusuna dair bilgi verilmiştir. Eserdeki aruz, kafiye ve redif kullanımına ilişkin değerlendirme yapılmıştır. İbretnâme’nin tespit edilen yedi yazma nüshasına dair bilgi verilip mukayeseli bir şekilde bunların özellikleri ve ihtiva ettikleri beyit sayıları üzerinde durulmuştur. Son olarak elde olan nüshalardan faydalanılarak İbretnâme’nin tenkitli metni ortaya konulmuştur.

Çalışmada Güvâhî’nin bu kıymetli eserinin metni ortaya konularak ilim âleminin istifadesine sunulması amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Güvâhî, İbretnâme, Nasihatnâme, Osmanlı Şiiri

Kaynakça

• Aydın, İ. H. (2002). Kenz-i Mahfî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 25). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 258-259.
• Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa (1945). Îzâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyli ‘Alâ Keşfi’z-Zunûn ‘An Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn (Cilt 2). Ankara: Maarif Vekaleti Yayınları.
• Buyruk, İ. E. (2014). Sakaryalı Divan Şairi Güvâhî ve Çağımıza Öğütleri. Türk Edebiyatında Sakarya Araştırmaları. Sakarya: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, s. 393-404.
• Canım, R. (hzl.) (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yayınları.
• Demirkazık, H. İ. (2022). Gurbet-nâme (Güvâhî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbet-name-guvahi. [Erişim Tarihi: 16 Şubat 2022].
• Demirkazık, H. İ. (2022). İbret-nâme (Güvâhî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbet-name-guvahi. [Erişim Tarihi: 16 Şubat 2022].
• Eke, N. (2009). Güvâhî’nin Pend-Nâmesi’ndeki Bir Hikâyet İle La Fontaine’in Bir Masalının Mukayesesi. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (39), 989-1009.
• Erciş, P. (1981). Güvahi’nin Pendnamesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Atatürk Üniversitesi.
• Erenoğlu, D. (1997). Pend-nâme Güvâhî Dil İncelemesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Gültekin, H. (2012). Güvahî’nin Bilinmeyen Eseri: Tazarru‘-Nâme. Turkish Studies, 7 (3), 1329-1371.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, No. 06 HK 1081.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, No. 06 HK 1082.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: NEKTY1907.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi, No: 2310.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Milli Kütüphane, No. 06 YzA 709.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi, No: 8939.
• Güvâhî (yazma eser). İbretnâme. Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar, No: 5817.
• Hengirmen, M. (1977). Güvahi'nin Hayatı, Eserleri, Pendnamesindeki Atasözleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Ankara Üniversitesi.
• Hengirmen, M. (1990). Güvâhî Öğütler ve Atasözleri Kitabı Pend-nâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, H. vd. (1986). Güvâhî. Büyük Türk Klasikleri ( Cilt 3), İstanbul: Ötüken Yayınları, s. 242-246.
• İsen, M. (2010). Klasik Kültür Açısından Sakarya ve Çevresi. Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları, s. 348-354.
• İsen, M. (2020). Güvahî Mehmed. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guvahi-mehmed [ET: 22.12.2021].
• İsen, M. (hzl.) (1994). Künhü'l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yayınları.
• Kılıç, F. (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ İnceleme Metin (Cilt 2). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Özyaşamış Şakar, S. (2013). Güvâhî’nin Tazarru‛-nâme’si ve Dil Özellikleri. Turkish Studies, 8 (1), 2351-2500.
• Pala, İ. (2006). Nasihatname. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 32). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 409-410.
• Sungurhan, A. (hzl.) (2017a). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [ET: 20.12.2021].
• Sungurhan, A. (hzl.) (2017b). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [ET: 19/12/2021].
• Sümbüllü, Y. Z. (2015). Türk-İslam Kültüründe Nasihatnâme İçerikli Eserlere Genel Bakış. Türk-İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (3), 1-7.
• Yaltkaya, Ş. ve Kilisli Rifat Bilge (hzl.) (1941). Kâtip Çelebi, Keşfü'z-Zünûn An Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn (Cilt 2). Ankara: Maarif Vekâleti Yayınları.