On the Example of a Newly Found Prose Ihtilac-name

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 645 - 681, 30.08.2022

Özkan Uz

https://doi.org/10.34083/akaded.1141089

Öz

Using various fortune-telling methods to get information about the future is an action that people have been doing for hundreds of years. The texts describing fortune-telling date back to the first written works of Turkish literature. The event of waiting for news from the future as a result of seyirme or ihtilac, which is a product of the tradition, has an anonymous feature in this respect. Inferences about watching are generally based on names such as Cafer-i Sadık, İskender and Danyal. The manuscript that will be discussed in this article is of the type of ikhlâc-nâme, which is a kind of fortune-telling book. Based on the twitches in the human body, these kinds of works that make interpretations about the future of the person appear as a separate book or among various other books. The work we are examining in this study is a prose written in prose and registered in the Manuscripts catalog of Ankara University Faculty of Theology. This work, with 129 twitches belonging to 119 limbs, is an example of an ikhlâc-nâme that can be considered medium volume. In this article, the Latin script of the work will be tried to be revealed and will be compared with some recent studies in terms of content. In addition, the remarkable language and spelling features in the text will be mentioned. A manuscript copy of the work will be added at the end of the article.

Anahtar Kelimeler

Ihtilac-name, segir-name, fal

Yeni Bulunan Mensur Bir İhtilâc-nâme Örneği Üzerine

Öz

Geleceğe dair bilgi almak için çeşitli falcılık metotları kullanmak, insanların yüzlerce yıldır sürdürdükleri bir eylemdir. Falcılığı anlatan metinler Türk edebiyatının ilk yazılı eserlerine kadar uzanır. Geleneğin bir ürünü olan seyirme veya ihtilâc sonucu gelecekten haber bekleme, çıkarımda bulunma olayı bu yönüyle anonim özellik taşırlar. Seğirmelerle ilgili çıkarımlar genelde Cafer-i Sadık, İskender, Danyal gibi isimlerle temellendirilir. Bu yazıda ele alınacak olan yazma da bir tür fal kitabı olan ihtilâc-nâme türündendir. İnsan vücudundaki seğirmelerden yola çıkarak, kişinin geleceğine dair yorumlar yapan bu tür eserler, müstakil bir kitap halinde ya da bir kitap bölümü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada incelediğimiz eser, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi Yazma Eserler Kataloğunda 1641 numarada kayıtlı olan mensur olarak kaleme alınmış bir ihtilâc-nâmedir. Bu eser içerdiği 118 uzva ait 129 seğirmeyle orta hacimli sayılabilecek bir ihtilâc-nâme örneğidir. Bu makalede eserin, Latin harfli metni ortaya konmaya çalışılacak ve yakın zamanda yapılmış bazı çalışmalarla içerik olarak karşılaştırılacaktır. Bunun yanında metinde dikkati çeken dil ve imla özelliklerine de değinilecektir. Makalenin sonuna da eserin yazma nüshası eklenecektir.

Anahtar Kelimeler

İhtilâc-nâme, segir-nâme, fal

Kaynakça

• Ahmet Vefik Paşa, (2000). Lehçe-i Osmânî (Recep Toparlı Hzl.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, E. (2012). Uygurca kiçig erŋek, Karahanlı Türkçesi çıçalak ve Türkiye Türkçesi serçe parmak sözleri üzerine. Turkish Studies, 7 (4), 1217-1227.
• Daşdemir, Ö. (2016). İngiltere kütüphanelerinde kayıtlı dört seğir-nâme üzerine. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 11, 19-46.
• Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ersoylu, H. (1985). Seğir-nâme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 27–48. T.D.K.
• Ersoylu, H. (1992). Seğir-nâme II. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 99-145. T.D.K.
• Karaatlı, R. (1999). Türkçe bir seğir-nâme üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 42, 89-126. T.D.K.
• Kayaokay, İ. (2020). Yeni bir ihtilâc-nâme-segir-nâme nüshası üzerine. Atlas Journal, 6 (26), 219-239.
• Kurgun, L. (2018). Bir ihtilâc-nâme hakkında. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6 (14), 60-75.
• Özergin, M. K. (1967). Eski bir seyirme-nâme. Türk Folklor Araştırmaları, 211, 4331-4332.
• Özyaşamış Şakar, S. (2010). Bir tür fal kitabı: İhtilâc-nâme. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 22, 213-228.
• Polat, K. (2018). Yeni bir ihtilâc-nâme metni üzerine değerlendirmeler. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3 (14), 127-144.
• Sertkaya, A. G. (2011). Bilinmeyen bir seğir-nâme yazması. 38. ICANAS, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1533-1560.
• Süer, F. R. (2011). Bir seğir-nâme örneği. Turkish Studies, 6 (4), 287-304.
• Sümbüllü, Y. Z. (2007). Seğir-nâme ve segirmek manaları üzerine bir inceleme. Atatürk Üni. Türkiyat Araştırmaları Enst. Dergisi, 32, 53-69.
• Sümbüllü, Y. Z. (2010). Seğirnâme. Fenomen Yayınları.
• Sümbüllü, Y. Z. & Gözitok, M. A. (2014). Gaybî bir ilim şubesi olarak ihtilâc-nâmeler ve Mevlana Sevâdî’nin manzum ihtilâcnâmesi. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3 (6), 105-131.
• Şemsettin Sami (2015). Kâmûs-ı Türkî (Paşa Yavuzarslan Hzl.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk, V. (2004). Sağ, oñ, sol sözleri ve kavram alanları. Türkbilig, 7, 125-136.
• Yalap, H. (2017). Yeni bir ihtilâc-nâme/ seğir-nâme nüshası. Journal of History Culture and Art Research, 6 (3), 682–695
• Yastı, M. (2015). Yeni bir seğir-nâme yazması üzerine. Türkiyat Mecmuası, 25 (1), 275-314.