A Historical-Comparative Analysis on Some Food Names in Mengen's Cuisine Culture: The example of halışka and kaldırık

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 789 - 797, 30.08.2022

Fulya Akman

https://doi.org/10.34083/akaded.1148450

Öz

The cuisine culture, which is defined as the types of food and beverage, the cooking processes of the food, the cultural structure based on the eating and drinking tradition contains clues about the historical, geographical, philological, ethnic, sociological… etc. structures of any region which it belongs. In this study; some food names known to be used in Mengen, which has rich cuisine culture with its natural resources, plant and animal diversity; will be analyzed philologically via historical-comparative method. The words that are identified in the vocabulary of the cuisine culture of Mengen which has an important reputation in Turkey especially in terms of cooking, and which are the subject of this article, can be listed as halışka and kaldırık. It will be focused on how the names of foods in question were recorded in historical works of Turkish written languages, and which changes they had phonetically in the process and some etymological explanations and proposals will be made. The examined food names’s historical contiunity based on centuries is important in terms of revealing the cultural codes of the region. It is aimed that the study will contribute to the field and other researches to be conducted by different disciplines and to be a guide.

Anahtar Kelimeler

Mengen, cuisine culture, food names, historical-comparative analysis.

Mengen’in Mutfak Kültüründe Yer Alan Bazı Yemek Adları Üzerine Tarihsel-Karşılaştırmalı Bir İnceleme: halışka ve kaldırık Örneği

Öz

Yiyecek içecek türleri, yiyeceklerin pişirilme süreçleri, yeme-içme geleneğine dayalı kültürel yapı olarak tanımlanan mutfak kültürü, ait olduğu herhangi bir bölgenin tarihȋ, coğrafi, filolojik, etnik, demografik, antropolojik, sosyolojik vb. pek çok yapısına dair ipuçları ihtiva etmektedir. Bu çalışmada; doğal kaynakları, bitki ve hayvan çeşitliliği ile zengin bir mutfak kültürüne sahip Mengen’de kullanıldığı bilinen bazı yemek adları; filolojik bakımdan tarihsel-karşılaştırmalı bir yöntemle ele alınacaktır. Özellikle aşçılık konusunda Türkiye’de önemli bir üne sahip Mengen'in mutfak kültürüne dair söz varlığında tespit edilen ve bu makaleye konu olan kelimeler halışka ve kaldırık’tır. Söz konusu yemek adlarının tarihȋ Türk yazı dillerine ait eserlerde nasıl kayıtlı olduğu, süreç içerisinde hangi fonetik değişikliklere uğradığı üzerinde durulacak ve etimolojik bazı izahlar ve tekliflerde bulunulacaktır. İncelenen yemek adlarının yüzyıllara dayanan tarihsel sürekliliği, bölgenin kültürel kodlarına ışık tutması bakımından önem arz etmektedir. Çalışmanın hem alana hem de farklı disiplinler tarafından yapılacak diğer araştırmalara katkı sağlaması ve yön gösterici nitelikte olması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mengen, mutfak kültürü, yemek adları, tarihsel karşılaştırmalı inceleme

Kaynakça

• Arman, Âdem (2011). Türk mutfak kültürü tanıtım sorunu: Mengen mutfağı örneği (Tez No: 290095) [Yüksek Lisans tezi, Düzce Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Birgören, Hamdi (2008). Bolu vilâyeti salnâmesi (Rûmî 1341). Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Caferoğlu, Ahmet (1931). Abû-Hayyân Kitâb al-İdrâk li-lisân al Atrâk. Evkaf Matbaası.
• Clauson, S. Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkısh. Clarendon Press.
• Ercilasun, Ahmet B. & Akkoyunlu, Ziyat (2014). Dȋvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). TDK Yayınları.
• Eren, Hasan (1960). Anadolu ağızlarında Rumca, İslâvca ve Arapça kelimeler. Türk Dil ve Araştırmaları Yıllığı-Belleten.
• Gülsevin, Gürer (2001). Türkiye Türkçesi ağızlarında #h sesi üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. Cilt 49. ss.129-146.
• Tietze, A. (1999). Anadolu Türkçesindeki Yunanca, İslavca, Arapça ve Farsça ödünçlemeler sözlüğü. Simurg Yayınları.
• Toparlı, Recep, Vural, Hanifi, Karaatlı, Recep (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2005). Yayım. Türkçe sözlük (11. Baskı, 2763 s.).
• Yalçın Çelik, Sıdıka Dilek (2010). Mengen’de özel gün yemekleri. Millȋ Folklor, Yıl 22, Sayı 86, 127-139.