“THE SUN” IN THE GHAZALS OF NECÂTÎ BEY AROUND THE IMAGINATION OF UNIVERSE

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 4, 2005 - 2030, 30.12.2022

Aslı Aytaç

https://doi.org/10.34083/akaded.1204123

Öz

The belief of universe is frequently encountered in divan poetry with its Islamic and mythological aspects. Within the framework of this belief, it is known that the sky is composed of nine floors and each of these layers is called “felek (universe)”. The first seven universes or floors belong to the seven planets which are Moon, Mercury, Venus, Sun, Mars, Jupiter and Saturn. The Sun sits on the fourth floor in the sky. According to “ilm-i tencîm” which is an ancient science about the planets and stars, the Sun is considered as an auspicious star and is the sultan of the other planets. Every planet has a color and the yellow color belongs to the Sun. In Divan poetry, the Sun is used both as an astrological term and as a metaphor in various aspects. As an astrological term; being a sultan, standing in the fourth floor in the sky, yellow color expresses the aspects of expressing it and as a metaphor, the aspects such as brightness, continuous transfer, heat and light source are the subjects. In our work, the use of the concept of the Sun in the ghazals of Necatî Bey who is one of the important poets of 15th century will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Necâtî, Sun, Necati, universe, star, planet

Felek Tasavvuru Etrafında Necâtî Bey’in Gazellerinde “Güneş”

Öz

Felek inancı, İslâmî ve mitolojik yönleriyle beraber divan şiirinde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu inanç çerçevesinde, gökyüzünün dokuz kattan müteşekkil olduğu ve bu katmanların her birine felek adı verildiği bilinmektedir. İç içe geçmiş konumdaki feleklerin ilk yedi tanesi, yedi gezegene mahsus olup dördüncü kat gökte Güneş (âfitâb, mihr, hurşîd, şems) bulunmaktadır. İlm-i tencîm’e göre Güneş orta uğurlu bir yıldız olarak kabul edilip, diğer feleklerin sultanı konumunda bulunmaktadır. Sarı renk Güneş’e aittir.
Divan şiirinde Güneş, hem bir astroloji terimi olarak hem de çeşitli yönlerden benzetme unsuru olarak kullanılmaktadır. Astroloji terimi olarak; sultan olması, dördüncü kat gökte yer alması, sarı rengin onu ifade etmesi yönleri öne çıkarken benzetme unsuru olarak ise parlaklığı, sürekli devretmesi, ısı ve ışık kaynağı olması gibi yönleri konu edilmektedir. Çalışmamızda XV. yüzyılın önemli şairlerinden Necâtî Bey’in gazellerinde Güneş kavramının kullanım biçimleri ele alınarak bu yıldızın hangi yönleri ve benzetme şekilleriyle işlendiği hakkında bir inceleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Güneş, âfitâb, seyyâre, Necâtî, ilm-i tencîm, felek, Sun, Necati, universe, star, planet, astrology.