A 16th Century Talisman Book and Its Vocabulary

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 904 - 931, 30.08.2023

Beytullah Bekar , Okan Celal Güngör

https://doi.org/10.34083/akaded.1261977

Öz

Talisman is an appication made with different objects and prayers. İn the talisman, human beings aim to achieve their goals with the help of supernatural powers. These purpose are sometimes seen as acquiring property, sometimes being sure of the feared things, sometimes meeting a lover and sometimes harming another person. The work that constitutes the subject of our study is the talisman book written in Ottoman Turkish in the 16th century. The work is digitally registed at the Eberhard Karls University Library in Tübingen at 10.20345/digitue.25585. The work contains the following prayers for the talisman: dua-yı bozorg, dua-yı karsiyya, dua-yı azam, dua-yı şerifi’l-mübarek, dua-yı sürh-i bad, dua-yı Muhammet, duaü’n-necat mine’n-nar. In the work, the information about why and how the talismans should be applied is written in a simple language that the public can understand. The names of diseases in the work, the names of tools used in making talismans, religious terms offer a rich vocabulary to researchers In addition, the work can be a source for different scientific fields such as theology, sociology and folklore. As a result of the examination, 790 headwords/word group were identified in this work written for the public and it was observed that 430 of them were Turkisch.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish, talisman, vocabulary

16. Yüzyıla Ait Bir Tılsım Kitabı ve Söz Varlığı

Öz

Tılsım, değişik objelerle ve dualarla yapılan bir uygulamadır. Tılsımda insanoğlu doğaüstü güçler yardımıyla amaçlarına kavuşmayı hedefler. Bu amaçlar kimi zaman mal, mülk edinme kimi zaman korkulan şeylerden emin olma kimi zaman bir sevgiliye kavuşma kimi zaman da başka birine zarar verme şeklinde görülür. Çalışmamızın konusunu oluşturan eser, 16. yüzyılda Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bir tılsım kitabıdır. Eser, Tübingen’de Eberhard Karls Üniversitesi Kütüphanesinde 10.20345/digitue.25585 numarada dijital olarak kayıtlıdır, toplam 83 varaktan oluşmaktadır. Eserde tılsım yapmak için şu dualar verilmiştir: Dua-yı Bozorg, dua-yı karsiyya, dua-yı azam, dua-yı şerifi’l-mübarek, dua-yı sürh-i bad, dua-yı Muhammet, duaü’n-necat mine’n-nar. Eserde tılsımların niçin ve nasıl uygulanması gerektiğine yönelik bilgiler halkın anlayabileceği şekilde sade bir dille yazılmıştır. Eserdeki hastalık adları, tılsım yaparken kullanılan araç-gereç adları, dinî terimler araştırmacılara zengin bir söz varlığı sunmaktadır. Ayrıca eser teoloji, sosyoloji, halk bilimi gibi farklı bilimsel alanlara da kaynaklık edebilecek niteliktedir. Yapılan inceleme sonucunda halk için yazılmış olan bu eserde, 790 madde başı kelime/kelime grubu tespit edilmiş ve bunların 436’sının Türkçe olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, tılsım, söz varlığı

Kaynakça

• Cilacı, O. (1994). Tılsım. Şâmil İslâm Ansiklopedisi C. 6, s. 218. Şamil Yayınevi.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı Ötüken Türkçe sözlük (1-5. cilt). Ötüken Neşriyat.
• Çelebi, İ. (2012). Tılsım. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 41, s. 91 - 94. TDV Yayınları.
• Karagöz, İ. (2019). Dualar (8. baskı). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Kur’an-ı Kerim (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/ mushaf
• Türk Dil Kurumu (2011). Tılsım. Türkçe sözlük (11. baskı) s. 2348.
• Yılmaz Özkarslı, Ş. (2000). Türk kültüründe tılsımlı objeler (Tez no. 100293) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp