Ahmed-i Dâ’î’nin Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ’sı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 809 - 834, 30.08.2023

Ayşe Shahzad

https://doi.org/10.34083/akaded.1314902

Öz

Ferîdüddîn-i Attâr tarafından 617 / 1220 yılında Farsça kaleme alınan Tezkiretü’l-Evliyâ birçok dile çevrilmiştir. Türkler arasında da ilgi gören eserin Türkçe tercümeleri yapılmış ve bu tercümelerden biri de Ahmed-i Dâ’î’ye aittir. XIV. yüzyıl sonu ile XV. yüzyıl başında yaşayan Ahmed-i Dâ’î, Eski Anadolu Türkçesi döneminin önde gelen şahsiyetlerindendir. Çok sayıda edebî ve ilmî eseri olan Dâ’î’nin Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ adlı eseri, Eski Anadolu Türkçesi dönemi özelliklerini gösteren bir eser olup harekeli nesih ile yazılmıştır.
Ahmed-i Dâ’î, tercümesini Karaca Bey’in isteği üzerine II. Murad adına yapmıştır. Ferîdüddîn-i Attâr’ın Tezkiretü’l-Evliyâ’sında 72 veli yer almaktadır. Ahmed-i Dâ’î tercümesinde yirmi bir veliye yer vermiştir ve bunlardan yirmisi Ferîdüddîn-i Attâr’ın eserinde de yer almaktadır. On yedinci sırada yer alan İmâm-ı Ebû Yûsuf-ı Kâdî sadece tercümede olup asıl metinde yer almamaktadır. Eserin şu ana kadar tespit edilen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Serez 1800 numarada kayıtlıdır.
Bu çalışmanın ilk bölümünde tezkire geleneği hakkında kısa bir bilgi verilerek Ahmed-i Dâ’î’nin hayatı ve eserlerine değinildi. Ahmed-i Dâ’î’nin Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ’sının yazma nüshası ve içeriği tanıtıldı.

Anahtar Kelimeler

Ferîdüddîn-i Attâr, Tezkiretü’l-Evliyâ, Ahmed-i Dâ’î, tezkire, tercüme.

Ahmed-i Dâ’î’s Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ

Öz

Tezkiretü’l-Evliyâ, which was written in Persian by Ferîdüddîn-i Attâr in 617 / 1220, has been translated into many languages. Turkish translations of the work, which also attracted attention among the Turks, were made and one of these translations belongs to Ahmed-i Dâ’î. Ahmed-i Dâ’î, who lived at the end of the XIV century and the beginning of the XV century, is one of the leading figures of the Old Anatolian Turkish period. He has many literary and scientific works. Dâ’î’s Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ is a work that shows the characteristics of the Old Anatolian Turkish period and was written in naskh script.
Ahmed-i Dâ’î translated it on behalf of Murad II upon the request of Karaca Bey. There are 72 veli in the Tezkiretü’l-Evliyâ of Ferîdüddîn-i Attar. Ahmed-i Dâ’î included twenty-one saints in his translation, and twenty of them are also included in Ferîdüddin-i Attar’s work. İmâm-ı Ebû Yûsuf-ı Kâdî, who is in the seventeenth rank, is only in translation and is not included in the original text. The only copy of the work that has been found so far is registered in the Süleymaniye Library, Serez 1800.
In the first part of this study, a brief information about the tradition of tezkire was given and Ahmed-i Dâ’î’s life and works were mentioned. The manuscript and content of Ahmed-i Dâ’î’s Terceme-i Tezkiretü’l-Evliyâ were introduced.

Anahtar Kelimeler

Ferîdüddîn-i Attâr, Tezkiretü’l-Evliyâ, Ahmed-i Dâ’î, tadhkira, translation.

Kaynakça

• Ahmed-i Dâ’î, Terceme-i tezkiretü’l-evliyâ, Süleymaniye Kütüphanesi Serez Bölümü, No: 1800.
• Alpay Tekin, G. (1992). Çeng-nâme Ahmed-i Dâ‘î. The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, Cambridge.
• Cebecioğlu, E. (1989). Muhammed b. Vâsi’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30, 582.
• Çetin, A. (2014). Sultan II. Murad’a sunulan tezkiretü’l-evliyâ tercümesi üzerine. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 95-124.
• Demir, E. (2019). Ahmed-i Dâ’i’nin bilinmeyen bir eseri. Umay Günay Türkeş Armağanı, Hiperyayın. Ertaylan, İ. H. (1952). Ahmed-i Dâ’î hayatı ve eserleri. Üçler Basımevi.
• Ferîdüddîn-i Attâr. (2012). Evliya tezkireleri. (Süleyman Uludağ Çev.). Kabalcı Yayıncılık.
• Gündoğdu, C. (1997). Doğuş dönemi zühd ekolleri ve tasavvuf mektepleri. Ekev Akademi Dergisi, 1 (1), 41-64.
• İsen, M., Kılıç, F., Aksoyak, İ:H. (2019). Eski Türk edebiyatının kaynaklarından şair tezkireleri. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Kablander, N. (2015). Ferîdüddîn-i Attâr’ın tezkiretü’l-evliyâ’sının Türkçe tercüme nüshaları üzerinde mukayeseli bir inceleme (Tez No.417754) [Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kortantamer, T. (1977). Ahmed-i Dâî ile ilgili yeni bilgiler. Türkoloji Dergisi, VII, 103-138.
• Kut, G. (1989). Ahmed-i Dâ’î. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2, 56-58.
• Mengi, M. (2008). Eski Türk Eedebiyatı tarihi. Akçağ Yayınları.
• Mundy, C. S. (1955). Turkish syntax as a system of qualification. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 17 (2), 279-305.
• Öngören, R. (2012). Tezkiretü’l-evliyâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 74-75.
• Öz, Y. (2012). Tezkire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 68-69.
• Özkan, M. (2000). Ahmed-i Dâî’nin tercüme-i tefsîr-i Ebu’l-Leys es-Semerkandî mukaddimesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXIX, 117-188.
• Redhouse, J. W. (2006). Turkish and English lexicon, Çağrı Yayınları.
• Şahinoğlu, M. N. (1991). Ferîdüddîn Attâr. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, 95-98.
• Şemseddin Sâmi (1996). Kâmûs-ı Türkî. Çağrı Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1954). Ahmed-i Dâ’î ve eserlerinin Türk dili ve edebiyatındaki yeri. Türk Dili, 3 (31), 426-430.
• Yazar, S. (2022, 11 Ağustos). Tercüme-i tezkiretü’l evliyâ (Ahmed-i Dâ’î ?). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-tezkiretu-l-evliya-ahmed-i-da-i-tees-1591
• Yılmaz, H. (2011, 1 Eylül). Karaca Beg’in isteğiyle Sultan İkinci Murad adına yazılmış yeni bir "tezkiretü’l-evliyâ" tercümesi. Hakikat. https://www.hakikat.com/hakikat-dergisi/216/karaca-begin-istegiyle-sultan-ikinci-murad-adina-yazilmis-yeni-bir-tezkiretul-evliya-tercumesi
• Yılmaz, H. K. (2004). Anahatlarıyla tasavvuf ve tarikatlar. Ensar Neşriyat.
• Kur’an-ı Kerim. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/zumer-suresi-39/ayet-63/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1
• Kur’an-ı Kerim. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/al-i-imran-suresi-3/ayet-31/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1
• Kur’an-ı Kerim. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/kehf-suresi-18/ayet-65/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1
• https://sunnah.com/muslim:523a