Türk Romanında Modernleşme ve Talihsiz Âşıklar Motifine Dair Üç Örnek

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1776 - 1796, 30.08.2023

Zeliha Öztürk

https://doi.org/10.34083/akaded.1316258

Öz

Tanzimat ile başlayıp Cumhuriyet devrine uzanan Batılılaşma hareketinin yarattığı siyasi ve toplumsal kırılmaların romanlara yansıması büyük çoğunlukla trajedi türü vasıtasıyla gerçekleşir. İlk dönem romanlarında aşk hikâyeleri, modernleşmenin getirdiği politik ve sosyal meseleleri de taşır ve bu dönem itibariyle salt bir aşk hikâyesi olmanın ötesine geçer. Romansların aksine çoğunluğu trajedi türüne yaslanan bu dönem aşk hikâyeleri belirli aşamalardan geçerek Türk edebiyatını gerçekçi edebiyata ulaştırmanın araçlarından birine dönüşür. Trajedi içinde şekillenen aşk hikâyeleri âşıkların beklenen kavuşması yerine ayrılık ve ölümle sonuçlanan hikâyeler olarak talihsiz âşıklar motifini yaratmıştır. Bu motif trajedideki büyük kader ve hakikat ile ilişkilidir ve aşk hikâyelerinin doğasını toplumsal meselelere dair büyük hakikatlere döndürerek değiştirmiştir. Türk edebiyatında aşk hikâyelerini merkeze alan romanların seyrinde de talihsiz âşıklar motifi belirgindir ve bu motif Türk romanı ile dile getirilen sosyal meseleleri açığa çıkarmada işlerlik kazanmıştır. Bu çalışmada başlangıcından itibaren Türk romanında sıklıkla tekrar eden talihsiz âşıklar motifinin işlevi ve seyri Tanzimat’tan Cumhuriyet’e devam eden süreçte devirlerinin öne çıkan aşk merkezli romanları Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat, Aşk-ı Memnu ve Huzur romanları üzerinden incelenerek tartışmaya açılacaktır. Çalışma ele alınan romanlar üzerinden talihsiz âşıklar motifinin Türk edebiyatının modernleşme sürecine olan katkısını ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

modernleşme, talihsiz âşıklar motifi, trajedi, Türk romanı.

The Modernization in The Turkish Novel and Three Samples About The Motif of Star-Crossed Lovers

Öz

The political ruptures caused by the Westernization movement extending from Tanzimat to the Republican Era are reflected in novels through the genre of tragedy. In early period novels, love stories carry the social issues about modernization. The love stories, which emphasize the genre of tragedy, become one of the tools that bring Turkish literature to a realistic level. The love stories created the motif of star-crossed lovers as stories that end in separation and death instead of the lovers’ reunion. In keeping with the nature of tragedy, this motif is associated with destiny and truth. This motif has changed the direction of love stories towards social issues. The motif has gained functionality in revealing social issues in the Turkish novel. In this study, the function of the motif of star-crossed lovers will be examined through the novels Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat, Aşk-ı Memnu, and Huzur, which are the prominent love-centered novels of their periods continuing from Tanzimat. The study aims to reveal the contribution of the motif of star-crossed lovers to the modernization process of Turkish literature through discussions on these novels.

Anahtar Kelimeler

modernisation, the motif of star-crossed lovers, tragedy, Turkish novel.

Kaynakça

• Akgül, Alphan (2021). Kim Egemen Olabilir Yazgısına Türk Romanından Trajedi ve Özgür İrade. Çolpan Kitap.
• Aristoteles (2017). Poetika. (Samih, Rifat Çev.). Can Yayınları.
• Caner, Beatrix (2021). Tanpınar’ın Başyapıtı Türk Modernizminin Zirvesi Huzur. (Rıza, Alper Çev.). Albaraka Yayınları.
• Draper, John William (1939). Shakespeare’s “Star-Crossed Lovers”. The Review of English Studies. 15 (57), 16-34.