XVI. Yüzyıl Şairlerinden Behiştî’de Dil ve Üslûp

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1166 - 1196, 30.08.2023

Hacer Arslan

https://doi.org/10.34083/akaded.1317335

Öz

Klasik Türk edebiyatı yaklaşık altı asır kendine has edebî zevki ve estetik kaygısı ile hüküm sürmüş belli kuralları ve çizgisi olan köklü bir gelenektir. Bu gelenek içerisinde var olmaya ve dikkat çekmeye çalışan klasik şairler en güzel şiiri en özgün biçimde söyleme arayışına girmiş, daha önce söylenmeyen mana ve mazmunu yetkin ve özgün bir üslûpla dile getirmeyi şiar edinmişlerdir. Klasik şairin şairlik gücünü ve yeteneğini gösterebilmesi şahsına münhasır üslûbuna bağlı ve kendisine has bir dil geliştirip üslup oluşturmasında gizlidir. Bu çalışmada XVI. yüzyıl şairlerinden Behiştî’nin dil ve üslûp özelliği ön plana çıkarılmış; dil ve üslûp özelliklerinden sade dile temayülü, halk söylemine, mahallî unsurlara yer vermesiyle arkaik kelime, atasözü ve deyim kullanımı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Dil ve Üslûp, Arkaik kelime, Deyim, Atasözü

Language and Style in Behistî, One of the 16th Century Poets

Öz

Classical Turkish literature is a deep-rooted tradition with certain rules and lines that has prevailed for about six centuries with its unique literary taste and aesthetic concern. Classical poets, who tried to exist and attract attention in this tradition, sought to say the most beautiful poem in the most original way, and they aimed to express the meaning that has not been said before, in a competent and original style. The ability of the classical poets to show their poetic power and talent depends on their unique discourse and style, and this is hidden in their development of a unıque language and creating style. In this study, the language and style features of Behisti, one of the 16’th century poets, the poet's tendency to plain language from language and style features, the use of archaic word, proverbs and idioms by including folk discourse and local elements are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Language and Style, Archaic Word, Idiom, Proverb

Kaynakça

• Açıkel, Y. (1998). “Nefsini bilen Rabb’ini bilir” hadis mi, kelâm-ı kibar mı?. Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (5), 173-200.
• Akman, M. (2017). Vizeli kelâmcı Bihiştî Ramazan Efendi ve kelamî dünyası . Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (NKUIFD), 3 (2), 45-90.
• Arslan, H. (2023). Behiştî Divanı’nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, Y. (2000). Behiştî Divanı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çeltik, H. (2004). Divan sahibi Rumeli şairlerinin şiir dünyası (Tez No.145397)[Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Durmuş, İ.(2012). Üslûp mad. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 42, 383-385.
• Kahraman, A. (2012). Üslûp mad. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 42, 387-388.
• Karaismailoğlu, A. (2012). Üslûp mad. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 42, 385-387.
• Kılıç, H. (1992). Belâgat mad. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 5, 380-383.
• Kur’ân-ı Kerîm (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/ mushhaf.
• Öngören, R. (2004) Merkez Efendi mad. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 29, 200-202.
• Türk Dil Kurumu (2011). Yayım. Güncel Türkçe sözlük, Erişim tarihi: Mart 15, 2023, http://sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu (2009). Yayım. Atasözleri ve deyimler sözlüğü, Erişim tarihi: Mart 15, 2023, http://sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu (2008). Yayım. Derleme sözlüğü (Türkiye Türkçesi ağızları sözlüğü), Erişim tarihi: Mart 17, 2023, http://sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu. (1983). Yayım. Yeni tarama sözlüğü.
• Uzun, M. (1992). Bihiştî Ramazan Efendi. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 6, 145-146.
• Yeniterzi, E. (2001). Behiştî’nin Heşt Behişt mesnevîsi. Kitabevi Yayınları.