XVII. Yüzyıl Şairi Beyâzî ve Yayımlanmamış Gazelleri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1340 - 1377, 30.08.2023

Musa Tozlu

https://doi.org/10.34083/akaded.1324214

Öz

Şiir mecmuaları, klasik Türk edebiyatı açısından çok önemli kaynaklardır. Keşfedilmeyi bekleyen çok sayıda şair ve eseri içerisinde barındırmaları, bu önemin başlıca sebeplerindendir. Bu durum araştırmacıların ilgisini çekmekte ve buna bağlı olarak da şiir mecmuaları üzerine yapılan çalışmaların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmalar neticesinde, yayımlanmış divanlarda yer almayan çok sayıda şiir gün yüzüne çıkarken, biyografik kaynaklarda sadece isimleri zikredilen fakat eser örneklerine rastlanılmayan çok sayıda şair ve eseri de ilim dünyasına tanıtılmaktadır.

Bu çalışmada da Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. or. oct. 3652 numarada kayıtlı bir nazire mecmuasında yer alan, Beyâzî mahlasıyla yazılmış 39 adet gazelin klasik Türk edebiyatı sahasına tanıtılması amaçlanmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde şiir mecmualarına ve söz konusu mecmuaya dair genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Beyâzî mahlasıyla şiirler yazan şairlerin biyografilerine yer verilmiş, ikinci bölümde çalışmaya konu olan gazellerin şekil ve muhtevasına dair öne çıkan özellikler tespit edilip sıralanmış, üçüncü bölümde ise gazeller çeviri yazıya aktarılmıştır. Sonuç bölümünde çalışmaya konu olan gazellerin şekil ve muhtevalarına dair yapılan değerlendirmelerden sonra, gazellerin klasik üslupla yazılmış başarılı örneklerden olduğu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mecmua, XVII. yüzyıl, Beyâzî, gazel, klasik üslup.

XVIIth Century Poet Beyâzî and His Unpublished Ghazals

Öz

Poem compilations are very important sources in terms of classical Turkish literature. The fact that they contain many poets and works waiting to be discovered is one of the main reasons for this importance. This situation attracts the attention of researchers and accordingly, the number of studies on poetry collections is increasing day by day. As a result of these studies, many poems that are not included in published divans come to light. In addition, many poets and their works, whose names are only mentioned in biographical sources but no examples of their works are encountered, are introduced to the world of science.
In this study, it is aimed to introduce 39 ghazals written in the pseudonym of Beyāzī in the field of classical Turkish literature, which are included in a compilation of imitation registered in the Berlin State Library (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. or. oct. 3652. In the introduction part of the study, general information about poetry collections and the collection in question is given. In the first part, biographies of the poets who wrote poems with the pseudonym Beyâzî are given. In the second chapter, the prominent features of the form and content of the ghazals subject to the study are identified and listed. In the third section, the ghazals have been translated into today's letters. In the conclusion section, after the evaluations on the form and content of the ghazals subject to the study, it is stated that the ghazals are among the successful examples written in classical style.

Anahtar Kelimeler

Compilation, XVIIth century, Beyâzî, ghazals, classical style.

Kaynakça

• Abdurrahman Hibrî, Enîsü’l-müsâmirîn, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY451.
• Açıkgöz, N. (2017). Riyâzü’ş-şu‘arâ (tezkiretü’ş-şu‘arâ). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0.
• Adıgüzel, N. & Gündoğdu, R. (2014). Ahmed Bâdî Efendi riyâz-ı belde-i Edirne 20. yüzyıla kadar Osmanlı Edirne’si (C. II/II, s. 1682). Trakya Üniversitesi Yayını.
• Akbayar, N. & Kahraman, S. A. (1996). Mehmed Süreyya sicill-i Osmanî Osmanlı ünlüleri (C. II, s. 372). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. (2015, 11 Ocak ). Beyâzî Mehmed Bey, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/beyazi-mehmed-bey.
• Canım, R. (1995). Edirne şairleri. Akçağ Yayınları.
• Cunbur, M. (2002). Beyâzî. Türk dünyası ortak edebiyatı Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi (C. II, s. 257) Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Durmuş, T. I. (2020, 16 Ocak ). Beyâzî Mehmed Çelebi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/beyazi-mehmed-celebi.
• Dilçin, C. (2016). Örneklerle Türk şiir bilgisi (11. baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Efe, Z. (2019). 16. yüzyıl divan şairi Hâtemî ve Dîvânçesi. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8 (20), 114-150. DOI: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut308.
• Ekinci, R. (2018). Vekâyi‘u’l-fuzalâ Şeyhî’nin şakâ’ik zeyli (C. I, s. 390-391). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Ergun, S. N. (1939). Türk şairleri (C. II, s. 836-838). Bozkurt Basımevi.
• Götz, M. (1968). Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland. Türkische Handschriften, Band XIII, 2. Franz Steiner Verlag GmbH.
• Gürbüz, M. (2018). Sultân-ı hûbâna münâsib eş‘âr. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasib-esarpdf.pdf?0.
• İlgürel, M. (1995). Enîsü’l-Müsâmirîn. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. XI. s. 243-244). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı, R., Okçu, N., Karabey, T., (1988). Tezkirelere göre divan edebiyatı isimler sözlüğü. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kalyon, A. (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (ıı. cilt) inceleme-metin (Tez No. 298265) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Kaplan, O. & Kıyçak, Ö. (2021). Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 numarada kayıtlı şiir mecmuasının Mestap’a göre tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 1-175.
• Kaya, B. (2003). Hisâlî hayatı-eserleri ve Metâliü’n-nezâir adlı eserinin birinci cildi (inceleme-metin) (Tez No. 140110) [Doktora tezi, Gazi Üniveristesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Kayabaşı, B. (1997). Kâf-zâde Fâ’izî’nin zübdetü’l-eş‘ârı (Tez No. 62399) [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Komisyon. (1977). Beyâzî. Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi (C. I, s. 419). Dergah Yayınları.
• Köksal, M. F. (2020). Berlin Devlet Kütüphanesinde XVI. yüzyılda derlenmiş kıymetli bir mecmua: “mecmû‘a-i nezâyir”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 49-71.
• Kurnaz, C. & Tatcı, M. (2001). Mehmet Nâil Tuman tuhfe-i Nâilî divân şâirlerinin muhtasar biyografileri. (C. I. s. 113). Bizim Büro Yayınları.
• Mecmu‘a-i Nezâ’ir. Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin) Ms. or. oct. 3652.
• Oğuz, F. S. K., Koncu, H., Çakır, M. (2017). Kâfile-i şu‘arâ Mehmed Tevfik. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56163,mehmed-tevfik-kafile-i-su39arapdf.pdf?0.
• Özcan, A. (1989). Şeyhi Mehmed Efendi şakaik-i nu'maniye ve zeyilleri vekâyiü’l-fudalâ (C. III. s. 90). Çağrı Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2011). Klâsik edebiyat bilgisi biçim-ölçü-kafiye (4. baskı), Gökkubbe Yayınları.
• Solmaz, S. (2005). Ahdî ve gülşen-i şu’arâsı inceleme-metin. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi tezkiretü’ş-şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0.
• Şemseddin Sâmî (1306). Kâmûsu’l a‘lâm (C. II, s. 1422). Mihran Matbaası.
• Taş, H. (2008). “Klasik Türk Şiirinde Türkçe Sözcüklerde Med”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 19, 143-156. Zavotçu, G. (2009). Rıza tezkiresi (inceleme-metin). Sahhaflar Kitap Sarayı.