Sultan II. Osman’ın Katli ve Olayın Üzerine Abaza Mehmed Paşa Ağzından Söylenmiş Bir Şiir

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2481 - 2494, 30.12.2023

Osman Ünlü , Mehmet Aysoy

https://doi.org/10.34083/akaded.1324764

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun yaklaşık 600 yıl süren siyasi ömründe çeşitli iniş ve çıkışlar bulunmaktadır. Zafer ve fetihlerin yanı sıra mağlubiyet ve toprak kayıpları olmuştur. Bunun yanında siyasi mücadeleler veya halkın devlet yönetiminden hoşnutsuzluğu sebebiyle bazı idamlar yapılmış veya isyanlar da çıkmıştır.
Osmanlı’nın en trajik isyanlarından biri de 1622 yılında sultan II. Osman’ın çıkan yeniçeri isyanı sonrasında tahttan indirilmesi ve akabinde öldürülmesidir. Olayın meydana geldiği dönemde bu olayın üzerine gerek tarihçilerin gerekse şairlerin yeterince durmadıkları görülmektedir. Padişahın öldürülmesinden kısa bir süre sonra isyan eden Abaza Mehmed Paşa’nın geçici ve göreceli olarak başarı sağlaması sonrasında dönemin padişahı IV. Murad tarafından affedilmiştir. Abaza Mehmed Paşa’nın bu hareketi halk arasında yayılmış, konuyla alakalı onun ağzından bir şiir de söylenmiştir.
Bu yazıda, olayın genel bir görünümü verildikten sonra Abaza Mehmed Paşa’nın kendi ağzından yazılmış olan bir üzerine inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Osman, Abaza Mehmed Paşa, isyan, şiir

Murdered of Sultan Osman II and A Poem Spoken by Abaza Mehmed Pasha About the Event

Öz

There are various ups and downs in the political life of the Ottoman Empire, which lasted for about 600 years. There have been defeats and territorial losses as well as victories and conquests. In addition, some executions or rebellions occurred due to political struggles or people's dissatisfaction with the state administration.
One of the most tragic rebellions of the Ottoman Empire was Sultan II. Osman's dethronement after the janissary revolt and then his murder. It is seen that both historians and poets did not pay enough attention to this event at the time of the event. After the temporary and relative success of Abaza Mehmed Pasha, who rebelled shortly after the sultan's assassination, he was forgiven by the sultan of the period, Murad IV. This movement of Abaza Mehmed Pasha spread among the people, and a poem was sung in his language related to the subject.
In this article, after giving a general view of the event, an analysis was made on a text written in Abaza Mehmed Pasha's own language.

Anahtar Kelimeler

Osman II, Abaza Mehmed Pasha, rebellion, poetry

Kaynakça

• Akbulut, Ü. (2017). Bostanzâde Yahyâ Efendi’nin II. Osman vakʿası ile ilgili eseri: fi beyân-ı vakʿa-i Sultan Osman (inceleme ve metin). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aycibin, Z. (2007). Kâtib Çelebi-Fezleke (tahlil ve metin). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aykut, Ş. N. (2010). Hüseyin Tugi- Musibetnâme: tahlil- metin ve indeks. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cevrioğlu, M. H. (2021). Asiden valiye: Rumeli’de Abaza Mehmed Paşa (1629-1634). Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, LVIII, 29-80.
• Cezar, M. (2011). Mufassal Osmanlı tarihi (resimli – haritalı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (1971). Genc Osman vak’asına ait monografiler. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 (Batı Dillerinde Osmanlı Tarihleri). Türkiye Yayınevi, 263-328.
• Danon, M.A. (1919). Contributions à l'histoire des sultans Osman ll et Mouçtafâ I. Journal Asiatique. Onzieme Série. XIV, 244-310.
• Emecen, F. (2007). Osman II. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33, 453-456.
• İlgürel, M. (1988). Abaza Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1, 11-12.
• İnalcık, H. (1999). Hüsrev Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19, 37-40.
• Karaköse, S. (2017). Nev’î-zâde Atâyî dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Köprülü, M. F. (2014). XVII. asır saz şairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa. Edebiyat Araştırmaları II. Alfa Yayınları, 281-380.
• Öztuna, Y. (1977). Büyük Türkiye tarihi. Ötüken Yayınevi.
• Sönmez, E. (2012). Celâlîler ve üç Evliya Çelebi, Kebikeç, 33, 87-110.
• Tekin, G. (2023). Nev’î-zâde Atâyî’nin eserlerinde sosyal hayata dair unsurlar. Sultan I. Ahmed Dönemi ve Bursa. Gaye Kitabevi, 187-199.
• Tezcan, B. (1999). Zafernâme müellifi Hâlisî’nin bilinmeyen bir eseri münasebetiyle. Osmanlı Araştırmaları 19, 83-98.
• Uzunçarşılı, İ H. (1988). Osmanlı tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Zinkeisen, J. W. (2010). Osmanlı İmparatorluğu tarihi. Yeditepe Yayınevi.