The World of Meaning Created Between Prophets and Beloved in Classical Turkish Poetry

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2032 - 2064, 30.12.2023

Ayşe Yılmaz

https://doi.org/10.34083/akaded.1380680

Cited By: 1

Öz

There are two main veins that feed classical Turkish poetry. The first of these is religious content (The Quran, hadıs, religious sciences, stories of the prophets…) the other is local material (national culture, legends, people, proverbs and idioms…). Poets are fed by these two veins when dealing with the theme of love. Thus, the style of art inspired by spiritual values and traditions is inherited by the next generation. The fiction of love develops in the orbit of suffering. The Beloved is authoritative, sublime, powerful, ruthless and also beautiful. The lover does not complain about suffering. He dedicates his tears and his life to his beloved. He says the most assertive words when describing his lover. It strengthens the effect of the word. Thus, the lover who reaches ideal love also rises spiritually. For this reason, he brings his beloved together with the prophets. He even describes his lover as superior to them from time to time. This is not a race for him. The beloved already has all kinds of sublime virtues. In this article, the bonds of meaning, strong dreams, aesthetic expressions and richness of style established between the prophet and her beloved were examined.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Beloved, Prophet, Love, Telmih.

Klasik Türk Şiirinde Peygamberler ile Sevgili Arasında Oluşturulan Anlam Dünyası

Öz

Klasik Türk şiirin beslendiği iki ana damar vardır. Bunlardan ilki dini içerik (Kur’ân-ı Kerȋm, hadisler, dini ilimler, peygamber kıssaları…), diğeri ise yerli malzemeler (milli kültür, efsaneler, şahıslar, atasözleri ve deyimler…)’den oluşur. Şairlerin; aşk, âşık ve sevgili temasını işlerken bu iki damardan beslendiği görülür. Böylece sanatın manevi değerlerden ve geleneklerden hareket eden tarzı bir sonraki nesle miras kalır. Aşk kurgusu daima ıstırap yörüngesinde gelişir. Sevgili otorite sahibidir, yücedir, kudretlidir, acımasızdır ve bir o kadar da güzeldir. Âşıksa cevr ü cefa çekmekten şikayetçi olmaz, gözyaşlarını ve canını sevgili yoluna sunmuştur. Sevgiliyi anlatırken de en iddialı sözleri söylemeli, tesiri güçlü ve kalıcı kılmalıdır. Böylece ideal aşka ulaşacak olan âşık, ruhen de yükselmiş olacaktır. Bu nedenle de sevgilisini peygamberlerle yan yana getirir, dahası zaman zaman onlardan üstün yanlarını söyler. Bu ona göre bir yarış sayılmaz, sevgili zaten her türlü ulvi meziyete sahiptir. Bu makalede peygamber ile sevgili arasında kurulan anlam bağları ve incelikleri, oluşturulan güçlü hayaller, estetik anlatım, üslup zenginlikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Sevgili, Peygamber, Aşk, Telmih.

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa (1981). Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ, Çile Yayınları.
• Akdoğan, Y. (2018). Ahmedȋ Dȋvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e-kitap.
• Akkuş, M. (1993). Nef‘î Divanı. Akçağ Yayınları.
• Ateş, B. (1991). Peygamberler Tarihi, Yeni Asya Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2008). Kubbealtı Lügati. Kubbealtı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (2002). Türkçenin Sırları. Kubbealtı Neşriyatı.
• Bilkan, A. F. (2011). Nâbȋ Dȋvânı 1-2. Akçağ Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. ve M. A. Tanyeri (2023). Hayretî Divan. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e-kitap.
• ________ (1987). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Çeçen, H. (2008). Fıtnat Hanım, Hayatı, Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin). Bizim Büro Yayınları.
• Derleme Sözlüğü (1982). TDK Yayınları.
• Doğan, M. N. (2014). Fâtih Dîvânı ve Şerhi. Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Elmalılı, Hamdi Yazır (2021). Hak Dini Kur’an Dili, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Ergin, M. (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ersoylu, H. (1998). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı. TDK Yayınları.
• GÖKA, E. (1998). Bir Hastalık Olarak Aşk: Karşılıksız Aşk Sendromu. Kriz Dergisi, 6(2), s. 33-41.
• Gürer, A. (1993). Şeyh Gâlib Dȋvânı (İnceleme-Metin). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi.
• Hüseyin Remzȋ (1889). Lügat-i Remzȋ.
• İpekten, H. (1970). Nâ’ilȋ-i Kadȋm Dȋvânı. Akçağ Yayınları.
• İsen, M. ve C. Kurnaz (1990). Şeyhî Divanı. Akçağ Yayınları.
• İslâm Ansiklopedisi (2012). TDV Yayınları.
• Karahan, A. (1966). Kanunî Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figânî ve Divançesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karaköse, S. (1994). Nev‘ȋ-zâde Atayȋ Dȋvânı Kısmȋ Tahlil-Metin. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi.
• Kavruk, H. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Dȋvânı. MEB Yayınları.
• Köksal, M. A. (2004). Peygamberler Tarihi. TDV Yayınları.
• Kuran-ı Kerim (1995). DİB Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkȋ Dȋvânı Tenkitli Basım. TDK Yayınları.
• Macit, M. (2001). Nedȋm Hayatı Eserleri ve Sanatı. AKM Yayınları.
• Levend, Â. S. (1984). Dîvân Edebiyatı Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar. Enderun Kitabevi.
• Mehmed Salâhȋ (1313). Kâmûs-ı Osmânȋ. Kana‘at Matbaası.
• Onay, A. T. (2000). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (haz. Cemal Kurnaz). Akçağ Yayınları.
• Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ötüken Neşriyat.
• Parlatır, İ. (2012). Fuzulȋ Türkçe Dȋvân. Akçağ Yayınları.
• Saraç, Y. (2002). Emrî Divanı. Eren Yayıncılık.
• Şemseddin Sami (2010). Kâmûs-ı Türkȋ.
• Tarlan, A. N. (1992). Ahmet Paşa Divanı. Akçağ Yayınları.
• ________ (1992). Hayâlȋ Divanı. Akçağ Yayınları.
• ________ (1997). Necati Beg Divanı. MEB Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2004). TDK Yayınları.
• Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. AKMB Yayınları.
• Yılmaz, O. (2015). Necatȋ Bey Dȋvânı. AKM Yayınları.