Perception of Reality in Folk Tale Heroes: The Example of Keloğlan

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2439 - 2462, 30.12.2023

Nejla Orta

https://doi.org/10.34083/akaded.1386673

Öz

The issue of truth and realism has not been discussed much in works such as folk tales and folk stories, which belong to the products of the oral culture of folk literature and were later written down. The studies were mostly treated through symbols and evaluated psychoanalytically. Especially in modern literature, folk tales were considered to be far from the concepts of truth and reality. This study aims to evaluate how reality is in folk tales and through folk tale heroes. In this regard, it is believed that it is important to examine the issues of reality / realism in literature in terms of folk literature. Although the concept of reality in literature has acquired different contents and meanings in different movements, it has acquired a different structure in each period and movement. Since the reality of life is used as the material of stories, and especially since the heroes of the folk tale represent an order in the folk tale, this order also represents some facts and the perception of reality as a way of perceiving the universe, the world and the environment in which it exists. This study analyzes the protagonist's perception of reality through the Keloğalan, which bears the typical characteristics of the Anatolian people, mainly through the folk tales in Tahir Alangu's Keloğlan Tales. Throughout the narrative, the hero's journey and perception of reality is changed through several questions and stages, even with the help of the extraordinary. Through his questioning throughout the narrative, the protagonist has the opportunity to add a new dimension to reality and can complete his journey. Keloğlan gains superiority in his journey thanks to these questions. The protagonist's perception of reality makes him think, question and reflect the realities through individual and collective appearances.

Anahtar Kelimeler

Folk tale, hero, Keloğlan, perception of reality, realism

Masal Kahramanlarında Gerçeklik Algısı: Keloğlan Örneği

Öz

Halk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinden olan ve sonrasında yazıya geçirilen masal ve halk hikâyeleri gibi eserlerde gerçek ve gerçekçilik konusunun pek tartışılmadığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar çoğunlukla semboller üzerinden ele alınmış ve psikanalitik açıdan değerlendirilmiştir. Özellikle modern edebiyatla birlikte masallar, gerçek ve gerçeklik kavramlarından uzak görülmüştür. Bu çalışma masallarda gerçekliğin nasıl olduğunu ve masal kahramanları üzerinden değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu açıdan edebiyatta gerçek/gerçeklik/gerçekçilik konularına halk edebiyatı açısından bakmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Edebiyatta gerçeklik kavramı farklı akımlarla farklı içerikler ve anlamlar kazansa da her dönemde ve her akımda farklı bir yapı kazanmıştır. Anlatılarda hayatın gerçekliği malzeme olarak kullanıldığı için ve özellikle masalın kahramanları masalda bir düzeni temsil ettiğinden dolayı o düzen içinde bulunduğu evreni, dünyayı, çevreyi algılama biçimi olarak bazı gerçekleri ve gerçeklik algısını da temsil etmektedir. Bu çalışmada Tahir Alangu’nun Keloğlan Masalları kitabındaki masallar öncelikli olmak üzere Anadolu insanın tipik özelliklerini taşıyan Keloğlan üzerinden kahramanın gerçeklik algısı analiz edilmektedir. Anlatım boyunca kahramanın yolculuğunda, gerçekliğin algısında bazı sorgulamalarla ve aşamalarla hatta olağanüstülüklerin de yardımıyla değişim yaşanır, yaşattırılır. Kahraman anlatı boyunca yaptığı sorgulamalar sayesinde gerçekliğe yeni boyut kazandırma fırsatı yakalar ve yolculuğunu tamamlayabilir. Keloğlan yolculuğunda üstünlüğü bu sorgulamalar sayesinde elde etmektedir. Kahramanın gerçeklik algısı, bireysel ve ortak tezahürlerle gerçekleri düşündürür, sorgulatır, yansıtır.

Anahtar Kelimeler

Gerçekçilik, gerçeklik algısı, kahraman, Keloğlan, masal

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1991). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Akçağ Yayınları.
• Alangu, T. (1968). Keloğlan masalları/ Mitostan kurtuluş- Gerçeğe yöneliş. Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), (207), 458-469.
• Alangu, T. (2009). Keloğlan masalları. Yapı Kredi Yayınları.
• Bachekard, G. (2013). Mekânın poetikası. (Alp, Tümertekin Çev.). İthaki Yayınları.
• Bascom, W. R. (1965). The forms of folklore: Prose narratives. The Journal of American Folklore, 78 (307), 3-20.
• Bascom, W. R. (2003). Folklorun biçimleri: nesir anlatılar. (Yeliz, Özay Haz.; R. Nur, Aktaş vd. Çev.). Millî Folklor, 15 (59), 76-94.
• Bergson, H. (2013). Metafiziğe giriş. (Atakan, Altınörs Çev.). Paradigma Yayınları.
• Boratav, P. N. (1999). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınevi.
• Butor, M. (1991). Roman üstüne denemeler. (Mehmet, Rifat & Sema, Rifat Çev.). Düzlem Yayınları.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (Sabri, Gürses Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Çelepi, M. S. (2023). Türk semiyosferinde bir mücadele örneği: Ali Cengiz Oyunu. Millî Folklor, 18 (137), 61-73.
• Çıkla, S. (2002). Romanda kurmaca ve gerçeklik. Hece (Türk Romanı Özel Sayısı), 65-67.
• Dawkins, R. M. (1951). The meaning of folktales. Folklore, 62, 417-429.
• Dursun, A. (2008). Keloğlan masallarının tespiti ve tasnifi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eagleton, T. (2017). Edebiyat olayı. (Başak, Yüce Çev.). Sel Yayıncılık.
• Eco, U. (1994). The limits of interpretation. Indiana University, Bloomington.
• Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ergun, P. (2005). Altay destanlarında ve Anadolu Türk masallarında Tastarakay- Keloğlan. Milli Folklor, (68), 78-84.
• Ertem, B. (2018). Hasan Ali Toptaş’ın romanlarında gerçeklik algısı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Faris, W. B. (2005). Magical realism in Spanish American literature. Zamora, L. P. & Faris, W. B. (Ed.), Magical realism: theory, history, community (p. 163-191). Duke University Pres.
• Gezer, A. (2020). Edebiyatta gerçeklik kavramının yeri üzerine bir inceleme. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6 (23), 296-308.
• Goldberg, C. (1986). The construction of folktales. Journal of Folklore Research, 23, 163-176.
• Gülteki̇n, M. (2014). Popüler roman ve Türk halk hikâyeciliğinde ortak unsurlar. Electronic Turkish Studies, 9(6), 409- 417.
• Jusdanis, G. (2012). Kurgu hedef tahtasında. (Çiçek, Öztek Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kantarcıoğlu, S. (1983). Edebiyat akımları ve temel metinler. Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Kaplan, M. (1982). Kültür ve dil. Dergâh Yayınları.
• Kartal, N. (1987). Aslan Keloğlan. Yuva Yayınları.
• Kaya, M. (2017). Masallar ve çağdaş edebiyatımız. Varlık, 1313, 90-93.
• Kefeli, E. (2007). Metinlerle edebiyat akımları. 3F Yayınevi.
• Koçak, R. & Gökler, R. (2008). Varoluşsal yaklaşımda psikolojik danışma ve gruba uygulanışı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 91-107.
• Moran, B. (2014). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
• Nobokov, V. (1988). Edebiyat dersleri. (Fatih, Özgüven & Ayşe Nihal, Akbulut Çev.). Ada Yayınları.
• Ölçer Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak: Masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân ilişkisi. Geleneksel Yayıncılık.
• Ören, A. (2015). Edebiyatta kurgusal gerçeklik. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 156-162.
• Özcan, T. (2013). Modern bir öncü: Keloğlan. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (65), 247-258.
• Özdemir, M. (2023). Mitten medyaya Keloğlan. Arı Sanat Yayınevi.
• Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt masalları. Akçağ Yayınları.
• Sarpkaya, S. (2019). Dionysos ve Keloğlan: Türk mitolojisinde dionizyak bir tip olarak Keloğlan. Akkın, İbrahim Okan (Ed.) Uluslararası mitoloji sempozyumu (809-820). Proceedings Book.
• Sarpkaya. S. (2020). Tebriz Türk Masalları Üzerinde Bir İnceleme. [Yayımlanmış doktora tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sazyek, H. (2010). Türk romanında postmodernist yöntemler ve yönelimler. Hece (Türk Romanı Özel Sayısı). 65/66/67. 510-528.
• Sone, E. M. (2018). The folktale and social values in traditional Africa. Eastern African Literary and Cultural Studies, 4 (2), 142-159.
• Şahin, D. (2014). Seçilmiş Grimm Masallarında kadın figürü. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şen Altın, N. (2017). Toplumsal gerçeklik ve postmodern roman. Humanitas, 5 (10), 91-109.
• Şimşek, E. (2017). Türk masallarının millî tipi: Keloğlan. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 5 (11), 41-57.
• Şirin, M. (2007). Ruhi masal atlası. Kök Yayıncılık.
• Tezel, N. (1971). Türk masalları 2. Milli Eğitim Basımevi.
• Türk, D. (2012). Eleştirel gerçekçilik üzereine. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (3), 189-217.
• Watt, I. (2007). Romanın yükselişi- Defoe, Richardson ve Fielding üzerine incelemeler. (Ferit Burak, Aydar Çev.). Metis Yayınları.
• Yüce, S. (2016). Edebiyatta gerçekçilik ve alımlama estetiği. Söylem Filoloji Dergisi, 1 (2), 105-117.
• Zipes, J. (2006). Fairy tales and the art of subversion. Routledge Taylor & Francis Group.