A Long-Running Move in Local Folklore Journal Publishing: A Thematic Examination on Harran Journal

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 398 - 412, 30.04.2024

Ömer Kırmızı

https://doi.org/10.34083/akaded.1437641

Öz

In our country, it has been over 100 years since scientific usage of the term ‘‘folklore’’. This discipline, which reached an up-and-down course of attention (concern) within this time period, guided administrative staff during establishment period of the Republic in many areas such as ideology, education and institutionalization etc. Within this scope, it was seen that compilation studies, accepted as the first step to folklore studies in the early years of the Republic, were accelerated through various institutions. It can be said that an important compliation corpus composed in the name of Turkish folklore, with the help of these activities, supported in the presence of the state from time to time. Undoubtedly, local journals, as both incentive (promotive) of the said compliation activities and media (mediums) where the compliations were published, made their mark on this period, and they claimed (attained) their place in history after they bore ‘‘the burden’’ of the period. Harran journal which constitutes the subject of this study is one of the journals, published in 62 issues in total in relatively more recent time (1979-2002). Harran journal, which passed a publication period that could be regarded as ‘‘long’’ for a local journal, became one of the most important media where various writings, including compliations about Şanlıurfa public/folk culture, were published for many years. In this study, writings which were published in Harran journal were classified thematically and, publication policy and purpose of the journal were examined over these writings. Although writings about a lot of different subjects were published in the journal, it was seen that compliations, biographic and white papers/writings and review/research essays had an important place (added up important to) in amount in the journal. In the later years, also the first poems by many poets whose poems would be collected into a book and whom would be known throughout the country were published in Harran journal. In addition, writings containing determinations, offers and suggestions for problems of the city found their place in issues of Harran journal. While on the one hand the journal were maintaining its publication activity with this aspect, it had a directive focus identification on local administrations, on the other hand. Harran journal had generated a valuable accumulation for 23 years with amateur spirit, and it had maintained its feature to be a culturel gathering-place that men of letters, culture, art and politics of the city always fell under its spell. In this respect, Harran journal can be shown as an important source for researchers who would study on locally development course of journal publishing phases of Şanlıurfa folk culture and our folkloric history.

Anahtar Kelimeler

Folklore, local journal publishing, Şanlıurfa, Harran journal

Yerel Folklor Dergiciliğinde Uzun Soluklu Bir Hamle: Harran Dergisi Üzerine Tematik Bir İnceleme

Öz

Ülkemizde “folklor” teriminin bilimsel manada kullanımının üzerinden yüz yılı aşkın bir süre geçmiştir. Bu zaman zarfı içinde inişli çıkışlı bir ilgi seyrine mazhar olan bu disiplin Cumhuriyet’in kuruluş döneminde yönetim kadrosuna ideoloji, eğitim, kurumsallaşma vb. birçok alanda rehberlik etmiştir. Bu kapsamda Cumhuriyet’in ilk yıllarında folklor araştırmalarının ilk adımı kabul edilen derleme faaliyetlerine çeşitli kuruluşlar aracılığıyla hız verildiği görülmüştür. Zaman zaman devlet katında destek gören bu faaliyetler yardımıyla Türk folkloru adına önemli bir derleme külliyatı oluştuğu söylenebilir. Şüphesiz bahsi geçen derleme faaliyetlerinin hem teşvik edicisi hem de derlemelerin yayımlandığı mecralar olarak mahallî dergiler bu döneme damgasını vurmuş, bir dönemin “yükünü” çektikten sonra tarihteki yerlerini almıştır. Bu çalışmanın konusunu oluşturan Harran dergisi nispeten daha yakın bir tarihte (1979-2002) toplamda 62 sayı yayımlanan mahallî dergilerden biridir. Mahallî bir dergi için uzun sayılabilecek bir yayın süresi geçiren Harran dergisi, uzun yıllar Şanlıurfa halk kültürüne dair derlemeler başta olmak üzere muhtelif yazıların yayımlandığı en önemli mecralardan olmuştur. Bu çalışmada Harran dergisinde çıkan yazılar tematik olarak sınıflandırılmış, derginin yayın politikası ve amacı bu yazılar üzerinden irdelenmiştir. Dergide birçok farklı konuda yazı çıkmasına rağmen derlemeler, biyografi ve tanıtım yazıları, araştırma-inceleme yazılarının önemli bir yekûn tuttuğu görülmüştür. Sonraki yıllarda şiirlerini kitaplaştıracak ve ülke sathında tanınacak birçok şairin ilk şiirleri de Harran dergisinde yayımlanmıştır. Ayrıca şehrin sorunlarına dair tespit, teklif ve öneriler içeren yazılar da Harran dergisinin sayılarında kendine yer bulmuştur. Dergi bu yönüyle bir taraftan yayıncılık faaliyetini sürdürürken diğer taraftan yerel yönetimler üzerinde yönlendirici bir odak hüviyetine sahip olmuştur. Harran dergisi 23 yıl boyunca amatör bir ruhla kıymetli bir birikim meydana getirmiş; şehrin edebiyat, kültür, sanat ve siyaset adamlarının daima etkisinde kaldıkları bir kültürel mahfil olma özelliğini sürdürmüştür. Bu itibarla Harran dergisi, Şanlıurfa halk kültürü ve folklor tarihimizin dergicilik safahatının yereldeki gelişim seyri üzerine çalışacak araştırmacılar için önemli bir kaynak olarak gösterilebilir.

Anahtar Kelimeler

halkbilimi, yerel dergicilik, Şanlıurfa, Harran dergisi

Kaynakça

• Alangu, T. (1983). Türkiye folkloru elkitabı. Adam Yayıncılık.
• Arıkan, Z. (1999). Halkevlerinin kuruluşu ve tarihsel işlevi. Atatürk Yolu Dergisi, C. 6, 261-281.
• Avcı, Y., Dağ M. (2021). Yerel tarih yazıcılığı: kapsam, kaynaklar ve gelişim, (Ed.) Beyazıt Yasemin, Denizli çalışmaları birikim ve yol haritası (s. 13-28). Nobel Yayınları.
• Başgöz, İ. (2011). Türkiye’de folklor çalışmaları ve milliyetçilik (Çev.) Uğurlu Serdar, Turkish Studies, 6/3, 1535-1547.
• Çobanoğlu, Ö. (2002). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2004). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Geleneksel Yayıncılık.
• Ersoy, R. (2013). Folklor çalışmalarının 100. yılında “folklor-milliyetçilik” ilişkisi üzerine bazı düşünceler. Millî Folklor, S.99, 51-62.
• Gedikli, Ö. (2017). Mehmet Atilla Maraş’ın şiirlerinde mekân ve coğrafya. Medeniyet ve Toplum, C. 1 S. 2, 129-148.
• Gürçayır Teke, S. (2020). Türk halk biliminde derleme/çalışmalar, tartışmalar. Geleneksel Yayıncılık.
• Kapaklı, Kemal (2014). Urfa basın tarihi ve yerel gazetecilik. ŞURKAV Yayınları.
• Kırmızı, A. (2015). Biyografi, (Ed.) Şimşek Ahmet, Tarih İçin Metodoloji (s. 203-210). Pegem Akademi.
• Kırmızı, Ö. (2021). Efsanelerin icra bağlamı ve işlevleri/Şanlıurfa efsaneleri. Paradigma Akademi.
• Kocabaşoğlu, U. (1984). Cumhuriyet dergiciliğine genel bir bakış, Türkiye’de dergiler ve ansiklopediler (1849-1984). Gelişim Yayınları.
• Kurtoğlu, M. (2009). Kültür şehri Urfa. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Kürkçüoğlu, A. C., Akalın, M., Kürkçüoğlu, S. S., Güler, S. E. (2002). Şanlıurfa uygarlığın doğduğu şehir. ŞURKAV Yayınları.
• Örnek, S. V. (2000). Türk halkbilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztürkmen, A. (1998). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İletişim Yayınları.
• Pehlivan, G. (2001). Soma’da Yayınlanan “Folklor (Halk Bilimi)” dergisi üzerine bir araştırma. Manisa Araştırmaları. S. 1, 205-233.
• Sarıkavak, K. (1997). Düşünce tarihinde Urfa ve Harran. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tan, N. (1985). Folklor (halkbilimi) genel bilgiler. Halk Kültürü Yayınları.
• Tanık, İ. H. (2019). 1950’li yıllarda Urfa’da basın. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. S. 43, 516-524. doi: Number:http://dx.doi.org/10. 16990/SOBIDER.37409
• Tek, R. (2023). Türk folklor tarihinde Mehmet Halit Bayrı. Paradigma Akademi.
• Tekin, M. (2002). Dergilerin fikir hayatımızdaki rolü ve ‘Güneyde Kültür’ örneği”. Kültür Hayatımızda Yerel Dergiler ve Yerel Dergi Yayımcılığı Bilgi Şöleni (s. 103-112). Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Yaşar, S. (2016). Cumhuriyet dönemi Şanlıurfa basın hayatı (1923-1990). Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, (21), 53-65.
• Yıldırım, D. (1998). Türk bitiği (araştırma-inceleme yazıları). Akçağ Yayınları.
• Yıldız, A. S. (2001). Harran dergisi bibliyografyası. TYB Şanlıurfa Şubesi Yayınları-2.