Avnî’nin Şiirlerinde Ölüm İle İlgili Kullanımlar

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 765 - 785, 30.08.2024

Ersin Durmuş

https://doi.org/10.34083/akaded.1502059

Öz

Osmanlı sultanları arasında önemli şairler bulunmaktadır. Bu sultan şairlerden biri de Avnî’dir. Avnî, Fatih Sultan Mehmed’in (II. Mehmed) mahlasıdır. Avnî’nin şiirleri ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar onun şiir sahasındaki değerini ortaya koymuştur. Bu bağlamda, Avnî’nin başarılı örnekler veren divan şairlerinden biri olduğu söylenebilir. Nitekim o hayal gücü zengin, tasvirleri başarılı, bilgili ve kültürlü bir isimdir. Klâsik Türk şiiri soyut ve somut kavramların, üstün bir gözlem yeteneğiyle yorumlandığı örnekler bakımından oldukça zengindir. Avnî’nin şiirlerinde klâsik Türk şiirinin bu zenginliğini görmek mümkündür. Avnî’nin şiirlerinin bilinen tek nüshası, Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 305 numarada kayıtlıdır. Avnî’ye ait şiirlere mecmua ve tezkirelerde de rastlanmaktadır. Bu çalışmada öncelikle ölüm kavramı ve bu kavramın klâsik Türk şiirinde kullanımı ile ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır. Ardından Avnî’nin edebî şahsiyeti ve şiirleri ile ilgili kısaca bilgi verilmiştir. Son olarak, Avnî’nin şiirlerinde ölüm ile ilgili kullanımların bulunduğu beyitler alt başlıklar altında tasnif edilerek değerlendirilmiştir. Avnî’nin şiirlerinin hacim bakımından küçük olmakla birlikte ölüm ile ilgili zengin kullanımlar içerdiğini söylemek mümkündür

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Şiiri, Ölüm, Avnî, Fatih Sultan Mehmed

Uses Related to Death in Avnî's (Fatih Sultan Mehmed) Poems

Öz

There are important poets among the Ottoman sultans. Avnî is one of these poet sultans. Avnî is the pseudonym of Fatih Sultan Mehmed (Mehmed II). Many studies have been done on his poems. These studies revealed his value in the field of poetry. Avnî is one of the divan poets who wrote successful poems in this context. He has a rich imagination and successful descriptions and he is a knowledgeable and cultured person. The classical Turkish poetry is very rich in examples where abstract and concrete concepts are interpreted with a superior observational ability. It is possible to see this richness of classical Turkish poetry in Avnî’s poems. The only copy of Avnî's poems is recorded in Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 305. Avnî's poems can also be found in poetry handwritten magazines and biographies of the Ottoman period. In this study, first of all, a general evaluation was made about the concept of death and the use of this concept in classical Turkish poetry. Then, brief information about Avnî's literary personality and poems is given. Finally, Avnî's couplets about death were classified and evaluated under subheadings. It is possible to say that Avnî's poems are a small copy in terms of volume, but they contain various uses related to death.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Death, Avnî, Fatih Sultan Mehmed.

Kaynakça

• Avnî. (t.y.). Dîvân (Millet Yazma Eser Kütüphanesi A.E. Manzum 305).
• Canım, R. (2018). Latîfî-Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ.
• Doğan, M. N. (2023). Fâtih Dîvânı ve Şerhi Diwan of Sultan Mehmed II with Commentary (3. bs). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Harmancı, M. E. (2009). Klasik Türk Şiirinde Matemin Rengi. İçinde E. G. Naskali & G. S. Yüksekkaya (Ed.), Uçmağa Varmak Kitabı (ss. 157-170). Kitabevi.
• İnalcık, H. (2003). Mehmed II. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 395-407). TDV Yayınları.
• Jacob, G. (1904). Der Divan Sultan Mehmeds des Zweiten (1. bs). Mayer&Müller.
• Levend, A. S. (2017). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar (3. bs). Dergâh Yayınları. Öztoprak, N. (2021). Avnî Fatih Sultan Mehmet. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Pala, İ. (1997). Divan Edebiyatı (3. bs). Ötüken Neşriyat.
• Pala, İ. (2005). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü (15. bs). Kapı Yayınları.
• Pala, İ. (2018). Şair Fâtih: Avnî (3. bs). Kapı Yayınları.
• Savran, Ö. (2009). Klâsik Şiirimizde Ölüm Teması ve Ölümle İlgili Bazı Âdetler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(2), Article 2. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopsbad/issue/48554/616492
• Şentürk, A. A. (2019). Osmanlı Şiiri Kılavuzu (C. 3). DBY Yayınları.
• Topaloğlu, B. (2007). Ölüm (İslâm’da Ölüm). İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 34, ss. 34-35). TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayınevi.
• Uludağ, S. (2007). Ölüm (Tasavvuf). İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 34, ss. 37-38). TDV Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1964). Fatih Sultan Mehmed’in Vezir-i Âzamlarından Mahmud Paşa ile Şehzade Mustafa’nın Araları Neden Açılmıştı? TTK Belleten, 28(112), 719-728.
• Yeniterzi, E. (1999). Dîvan Şiirinde Ölüme Dair Bazı Hususlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, Article 5. http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/931