Yozgatlı Yusuf Ziya and His Work Titled Temasa-yı Alem

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 727 - 748, 30.08.2024

Erdem Can Öztürk

https://doi.org/10.34083/akaded.1502511

Öz

Classical Turkish Literature, due to the richness and diversity of its content, has benefited from almost all kinds of beliefs, traditions, customs and lifestyles about life; He benefited from many fields of science. Therefore, in order to fully and accurately understand Classical Turkish Literature, it is necessary to have knowledge and ideas on almost all subjects that constitute its content. Just as it is not possible for a person to know everything, such an expectation is also not correct. However, in order to understand and make sense of Classical Turkish Literature correctly, it is essential to have at least basic knowledge and ideas on the relevant subject or to gather information on the subjects it contains in order to properly understand the particular poem in question. In this respect, although its subject is not directly literature, it provides us with information on the correct understanding of literary texts, at least culturally, geographically, socially, etc. It is important to introduce and publish works that have an instructive nature with the information they contain on the subjects. The publication of such works, especially those with a poet identity and containing verse pieces, not only enters the field of study of Classical Literature, but also serves an important function in terms of understanding it correctly. This study is about the introduction of a book of this kind by Yusuf Ziya, a statesman from Yozgat who lived in the last periods of the Ottoman Empire and wrote many works. In our study, the author, one of the important statesmen of the last period, will introduce his work titled Temaşa-yı Alem, written in a mixed verse and prose style, in which he gives information about world geography and sometimes celestial bodies. Thus, by introducing another work written by this important person to the scientific world, a step will be taken towards the creation and promotion of his corpus, and it is aimed that the work will contribute to the studies of Classical Turkish Literature in terms of the information it contains.

Anahtar Kelimeler

Yozgatlı Yusuf Ziya, Temaşa-yı Alem, Classical Turkish Literature

Yozgatlı Yûsuf Ziyâ ve Temâşâ-yı Âlem İsimli Eseri

Öz

Klasik Türk Edebiyatı, muhtevasının zenginliği ve çeşitliliği itibariyle hayata dair hemen her türlü inanç, gelenek, âdet ve yaşayış tarzından yararlanmış; pek çok bilim alanından istifade etmiştir. Dolayısıyla Klasik Türk Edebiyatı’nı tam ve doğru şekilde anlayabilmek için onun muhtevasını oluşturan hemen tüm konularda bilgi ve fikir sahibi olmak lazımdır. Bir insanın her şeyi bilmesi mümkün olmadığı gibi böyle bir beklenti de doğru değildir. Ancak Klasik Türk Edebiyatı’nı doğru anlama ve anlamlandırma noktasında, en azından ilgili konuda temel seviyede bilgi ve fikir sahibi olunması veya söz konusu muayyen manzumenin hakkıyla anlaşılabilmesi için içerdiği konularda bilgi toplanması elzemdir. Bu itibarla konusu doğrudan edebiyat olmasa da edebî metinlerin doğru anlaşılabilmesi noktasında bize bilgi sunan, en azından kültürel, coğrafî, sosyal vb. konularda içerdiği bilgilerle, öğretici bir mahiyette bulunan eserlerin tanıtılması ve neşri önem arz etmektedir. Bilhassa şair kimliği de bulunan ve manzum parçalar ihtiva eden bu türden eserlerin neşri, Klasik Edebiyatın çalışma alanına girdiği gibi onu doğru anlama noktasında da önemli bir işlev görür. Bu çalışma da Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşamış ve pek çok eser kaleme almış olan, Yozgatlı devlet adamı Yûsuf Ziyâ’nın bu türden bir kitabının tanıtımı hakkındadır. Çalışmamızda, son dönemin önemli devlet adamlarından biri olan yazarın dünya coğrafyası ve yer yer de gök cisimlerine dair bilgiler verdiği, manzum-mensur karışık yazılmış Temâşâ-yı Âlem isimli eseri tanıtılacaktır. Böylece bu önemli zatın kaleme aldığı bir eserin daha ilim âlemine tanıtılmasıyla, külliyatının oluşturulması ve tanıtılması yolunda bir adım atılmış olacağı gibi içerdiği bilgiler itibariyle eserin Klasik Türk Edebiyatı çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yozgatlı Yûsuf Ziyâ, Temâşâ-yı Âlem, Klasik Türk Edebiyatı Klasik Türk Edebiyatı, Türk İslam Edebiyatı

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A., & Özkan, F. H. (1994). Yozgat Meşhurları.
• Abdulkadiroğlu, A., & Özkan, F. H. (2000). Osmanlı Dönemi Yozgatlı Şeyhler, Bilim Adamları ve Şairler. İçinde Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı (ss. 74-76).
• Celepoğlu, A. (2013). İbnülemin Mahmud Kemâl İnâl, Son Asır Türk Şairleri. AKMB Yayınları.
• Çelik, B. (2012). Yusuf Ziya Bey ve Birinci Mecmu’â-i Eş’ârım Yâhûd Nevbahârım; İnceleme-Metin. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Ekinci, R. (2022). Bârika-i Te’essür. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/barika-i-teessur-ziya-tees-1270
• Ekinci, R. (2023). Vâveylâ-yı Peder Yâhud Evlâd Acısı. İksad.
• Özbek, A. (2022). Tabsıra Yâhûd Adana Temâşâsı. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tabsira-yahut-adana-temasasi-yusuf-ziya-yozgadi
• Özer, F. (2022a). Kastamonu, Küre, İnebolu Temâşâsı. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kastamonu-kure-inebolu-temasasi-ziya
• Özer, F. (2022b). Mir’ât-ı Muhammediyye ve Menâkıb-ı Ahmediyye. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mir-at-i-muhammediyye-ve-menakib-i-ahmediyye-ziya
• Özer, F. (2022c). Temâşâ-yı Âlem. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/temasa-yi-alem-ziya
• Özer, F. (2022d). Temâşâ-yı Celâl-i Hudâ. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/temasa-yi-celal-i-huda-ziya
• Özer, F. (2022e). Zemzeme-i Zafer. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zemzeme-i-zafer-ziya-yusuf-ziya
• Özger, Y. (2010). Sicill-i Ahvâl Deflerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Yozgatlı Devlet Adamları. IQ Yayınları.
• Özger, Y. (2011). Yusuf Ziya Yozgadî ve Temaşâ-yı Celâl-i Hüdâ Adlı Eseri. Karadeniz Araştırmaları, 28(28), Article 28.
• Özger, Y. (2019). Yozgadî, Yusuf Ziya. İçinde DİA: C. Ek-2 (s. 675).
• Tavşancıoğlu, A. (2011). Şuʻarâ-yı Bozok. Kün Yayıncılık.
• Turan, M. (2022a). Medâr-ı Mükâleme. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/medar-i-mukaleme-arabi-ve-farisi-ve-turki-ziya
• Turan, M. (2022b). Müntehabât-ı Şeh-nâme-i Firdevsî-i Tûsî. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/muntehabat-i-sehname-i-firdevsi-i-tusi-ziya
• Yıldırım, İ. (2020). Yûsuf Ziyâ Yozgadî, Mir’ât-ı Muhammediyye ve Menâkıb-ı Ahmediyye. Kimlik Yayınları.
• Yıldırım, İ. (2021). Evsâf-ı Seniyye-i Hamidiyye’den Bir Şemme. İçinde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/evsaf-i-seniyye-i-hamidiyye-den-bir-semme-ziya
• Yûsuf Ziyâ Yozgadî. (1314). Temâşâ-yı Celâl-i Hudâ. Vilayet Matbaası.
• Yûsuf Ziyâ Yozgadî. (1316). Temâşâ-yı Âlem. Cemal Efendi Matbaası.